ရခုိင္သမိုင္းဆုိင္ရာသိမွတ္ဖြယ္မ်ားႏွင့္အေထြေထြ ဗဟုသုတမ်ားေ၀ငွရာ
Friday, August 26, 2016
ဘုရားရွင္ရခိုင္ျပည္သို႕ ၾကြေရာက္ခဲ့သည္ကို ေက်ာက္စာျဖင့္ေရးထိုးထားခဲ့ ေသာသမိုင္းဝင္ေက်ာက္စာျဖစ္ပါသည္
အခုျမင္ေတြ႕ေနရတဲ႕ ေက်ာက္စာက ဓညဝတီ ေရႊရခိုင္ျပည္ၾကီးသို႕ ဘုရားရွင္ၾကြေရာက္ခဲသည္ကို ေက်ာက္စာျဖင့္ေရးထိုးထားခဲတာျဖစ္သည္ကို သမိုင္းကို ေလ႕လာခ်က္အရေတြ႕ရွိခဲပါတယ္ သမိုင္းဆိုဆာလိမ္လို႕မရပါဘူး ..
ျမတ္ေစာ္ဘုရားရွင္သည္ ရခိုင္ျပည္နယ္ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕ တစ္ဖက္ကမ္းရွိ ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္ေပၚတြင္ ရဟာန္းေတာ္ငါးရာနဲ႕ အတူရပ္နားခဲသည္ကို ေက်ာက္စာျဖင့္ေရထိုးထားသည္ကိုေတြရွိရပါသည္ ။
ရကၡိတမ်ိဳးသ်ွစ္ရကၡိဳင္သားေသ်ွ
ရခိုင္သမိုင္းသုေတသီ ရမၼာ၀တီအသွ်င္ပညာစာရ၏ ကႏၱာရခရီး အပိုင္း (၁)
ရခိုင္သမိုင္းသုေတသီ ရမၼာ၀တီပညာစာရ
(သို ့မဟုတ္) ေနာက္ေက်ာကိုဓားထိုးခံရသူ . . . .
[ေဒ ေဆာင္းပါးေရ ဆရာေတာ္ကိုစဖမ္းခ်ိန္က အြန္လိုင္းမာ ပထမဆံုးတက္ခပါေရ]
ရခိုင္သမိုင္းအေမြအႏွစ္ထိန္းသိမ္းေဖာ္ထုတ္ျပန့္ပြားေရးႏွင့္ ရခိုင္ျပည္ေတာင္ပိုင္း-ေျမာက္ပိုင္းကြဲျပားမွဳမရွိ ညီညြတ္ေရးတို႔အတြက္ စစ္ေတြၿမိဳ ့ကန္ေတာ္ႀကီးရပ္တြင္ မဟာမုနိဗုဒၶ၀ိဟာရေက်ာင္းတိုက္ကို၁၉၉၀ခုႏွစ္တြင္ ၀ါးေက်ာင္းအျဖစ္တည္ ေဆာက္ထူေထာင္ခဲ့သည္။ေငြအသျပာဗလနန္ ့ရခိုင္ရာဇ၀င္သမားတစ္ဦး၏ေက်ာင္း ကားႏြားတင္းကုတ္သာသာ။သို ့ရာတြင္သူမ်က္ႏွာမွအၿပံုးပန္းငြားငြားစြင့္စြင့္ပြင့္လို ့။ ရခိုင္ျပည္အတြက္အရိုးေၾက ေၾကအေရခမ္းခမ္းေသပန္းပင္ပြင့္ပြင့္သူမမွဳ။ေက်ာက္စာ၊ေပစာေသတၱာ၃-၄လံုးသာသူ ့မွာပါသည္။ဘိနပ္ပင္စီး မထား။သည္လိုပံုႏွင့္စစ္ေတြကိုခ်ီတက္လာခဲ့ျခင္းပင္။
စတင္တည္ေထာင္စဥ္က ရခိုင္စည္အဖြဲ ့ႏွင့္ရခိုင္စာေပသမားမ်ားျဖင့္ၾကမ္းခင္း ေျမသား၊ အကာ၀ါးထရံျဖင့္ျဖစ္ သည္။ပုသိမ္ေက်ာင္းမွသံဃာေတာ္အခ်ဳိ ့ႏွင့္ရပ္တည္လ်က္ ဆြမ္းကို သံဃာေတာ္ေလးပါးလ်င္ ဆန္တဗူးက်စီ၊ ဟင္းအျဖစ္ျမက္၀မ္းပူကိုငပိနည္းနည္း ဆီနည္းနည္းျဖင့္သာ ဘုန္းေပးၾကရသည္။ ေက်ာင္းတည္ေနရာသည္ စစ္ေတြၿမိဳ ့ႏွင့္အလွမ္းေ၀းသည္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊အနီးရွိကန္ေတာ္ႀကီးရြာ၌ရြာကိုးကြယ္ရာဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ရွိေနျခင္းအျပင္ ၄င္းရြာမွာလြန္စြာဆင္းရဲႏြမ္းပါးလွျခင္း၊အလွဴရွင္ေက်ာင္းဒကာမဟုတ္ဘဲ ႏြမ္းပါးသည့္ ရခိုင္စာေပသမားမ်ားတတ္ႏိုင္သေလာက္ပံ့ပိုးေနျခင္းတို ့ေၾကာင့္ ဤကဲ့သို ့မ၀ေရစာ ဆြမ္းႏွင့္ျမက္၀မ္းပူကို ေရလံုျပဳတ္စားခဲ့ရျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ထိုစဥ္က ဆန္ကို စစ္ေတြဒီဂရီေကာလိပ္မိသားစုႏွင့္ ျပည္တြင္းေရေၾကာင္းမွ ရမ္းၿဗဲမိသားစု မ်ားကလွဴဒါန္း ၍သာ ထမင္းစားရသည့္ဘ၀။ဤကဲ့သို ့ ဘ၀အေျခအေနမ်ဳိးတြင္ ေက်ာင္းေန သံဃာအား လံုး(ဆရာေတာ္ပညာစာရအပါအ၀င္)ေပါက္တူး၊ေပါက္ျပားကိုင္လ်က္ေနပူ မိုးရြာ မေရွာင္ ကန္တူးၾကသည္။ ကန္မွထြက္လာေသာေျမျဖင့္ အုတ္ဖုတ္ၾကသည္။ ၄င္းအုတ္ျဖင့္ ေက်ာင္းေဆာက္ ရသည္။
မင္းဂံရပ္ကြက္တည္ေထာင္လာခ်ိန္မွာေက်ာင္းသားမ်ားပညာေရးအခက္အခဲရွိလာသည္။ ကိုယ့္ဒုကၡႏွင့္ကိုယ္ျဖစ္ေနေသာ္ လည္း အဓမၼအိမ္ရာေရႊ ့ေျပာင္းခံရေသာ ရခိုင္မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားကို မိမိတတ္ႏိုင္သမွ်ကူညီလိုစိတ္ျဖင့္အခမဲ့စာျပ ေပးၾကသည္။ စတင္ခ်ိန္ကမူလတန္းမွသည္ အထက္တန္း(န၀မတန္း)ထိ ေက်ာင္းသား/သူ ၉၀ေက်ာ္သည္။ေနာက္ပိုင္း ေက်ာင္းပရိ ေဘာဂမရွိသျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးပါတီတစ္ခုျဖစ္ေသာရခိုင္ဒီမိုကေရစီတပ္ေပါင္းစုက၄င္းတို ့ပါ တီအဖ်က္သိမ္းခံရ၍ ရံုးသံုးပစၥည္းမ်ားကိုလာေရာက္လွဴဒါန္းရာ ဘီရိုအခ်ဳိ ့ႏွင့္ ဆရာေတာ္ရခိုင္ျပည္အႏွံ့ထမင္းအငတ္ခံရွာေဖြစုေဆာင္းထားေသာေက်ာက္စာ၊ေပစာ၊
ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ျဖစ္၍ အတြင္းပိုင္းတြင္းဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ႏွင့္ အနည္းငယ္တူေသာ္လည္း၊ အျပင္ပိုင္းတြင္ႏြားရံုႏွင့္အလြန္တူေပသည္။သို ့ေသာ္ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားကေတာ့သည္ျမင္ကြင္းကို အလြန္သေဘာက်ၾကသည္။ဓာတ္ပံုမ်ားရိုက္ၾကသည္။
တခ်ဳိ ့ေရာက္လာသူမ်ားကေက်ာင္းဒကာ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ထားလိုၾကသည္။ ဆရာေတာ္ကမူေက်ာင္း ဒကာသတ္သတ္မွတ္မွတ္ထားလ်င္သူ ့လုပ္ငန္းမ်ားကို ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္မည္ကိုစိုးရိမ္သည္။ပရဟိတ အလုပ္မ်ားလုပ္ေသာအခါျပႆနာရွဳပ္မည္ကိုစိုးရိမ္သည္။
သူက သူ ့ေက်ာင္းသည္ရခိုင္တျပည္လံုးအတြက္ျဖစ္ ရမည္။ရခိုင္သားမည္သူမဆို သြားလာခြင့္ ရွိရမည္။၄င္းျပင္စစ္ေတြအပါအ၀င္ရခိုင္ျပည္၌ ေက်ာင္းကိုအေျခခံ၍ ညီညြတ္မွဳပ်က္ျပားရသည့္ သာဓကမ်ားစြာရွိသည္။ထို ့ေၾကာင့္ေက်ာင္းဒကာခံမည္လူပုဂၢိဳလ္(သို ့)အဖြဲ ့အစည္း ကိုျငင္းဆန္ ခဲ့ျခင္းမ်ားရွိခဲ့သည္။
ယင္းသို ့ေၾကာင့္ေက်ာင္းရွင္ခံလိုေသာအုပ္စုတစ္ခ်ဳိ့ႏွင့္မိဘမဲ့ကေလးမေမြးမီက ပင္အဆင္မေျပ ျဖစ္ခဲ့သည္။မည္သူမဆိုလက္ခံခဲ့၍လည္းတခ်ဳိ ့ကဘ၀င္မက်ခ်င္။သူက မည္သူကိုးကြယ္သည္ မကိုးကြယ္သည္ျဖစ္ေစဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္ထားျခင္းမရွိသည့္မည္သည့္ဒုကၡေရာက္သူကိုမဆိုလက္ခံ
သည္။
အဆံုးစြန္ရခိုင္သားမွန္လ်င္မည္သူမဆိုတည္းခြင့္၊၀င္ထြက္ခြင့္ရွိရမည္။ရခိုင္သားပိုင္ေက်ာင္း။
တစ္ဦး၊တစ္ေယာက္တစ္စု၊တစ္ဖြဲ ့ပိုင္အျဖစ္သူမခံယူလို။ျဖစ္ႏိုင္လ်င္ရခိုင္တျပည္လံုးကိုေန႔စဥ္ ထမင္းေကၽြးထားခ်င္သူ။
၁၉၉၅ခုႏွစ္မွစ၍ မိဘမဲ့ရခိုင္ကေလးငယ္မ်ားကိုေမြးေလသည္။ဘုန္းႀကီးကကေလးေမြးသည္ကို
တခ်ဳိ ့ကမႀကိဳက္ ၾကေပ။ ရခိုင္သားမ်ားမည္မွ်ဆင္းရဲေနၾကသည္ကိုမိမိရင္ေသြးကိုကုလားမ်ားလက္ထဲ ေရာင္းစားေနသည္ကသက္ ေသျပေနသည္။ မိမိအေနႏွင့္ကရိကထမ်ားလွေသာဤလုပ္ငန္းကို မလုပ္လိုေသာ္လည္း လုပ္မည့္သူမရွိ။ ကမၻာမီး ေလာင္သားေကာင္ခ်နင္းေနၾကေသာ အမ်ဳိးသီလ ေစာင့္ရခိုင္သားမ်ား။မၾကား၀ံ့မနာသာကိုယ့္ရင္ေသြးကို ကုလား ဆီမွာေရာင္းစားေနၾကသည္။ ေမြးကင္းစကိုလမ္းေဘးမွာလူမဆန္စြာစြန္ ့ပစ္သြားၾကသည္။ အမ်ဳိးႏွင့္သီလ ကိုအသာထား ကိုယ့္သားသမီးကိုပင္ေခြးစာေကၽြးေနၾကသည္။ကမၻာမွာရခိုင္လူမ်ဳိးဟာရွက္စရာအေကာင္းဆံုး ျဖစ္ေတာ့မည္။ထို ့ေၾကာင့္ကဲ့ရဲ့မွဳမ်ားၾကားကေမြးကင္းစအရြယ္မွစ၊ ရင္ခြင္ပိုက္ကေလးငယ္မ်ားကို ကိုယ္တိုင္ႏို ့ ပုလင္းျဖင့္ႏို ့ခ်ဳိတိုက္ေကၽြးသည္။မရြံမရွာ ေသးမစင္တို ့ကိုေလွ်ာ္ဖြတ္သည္။ ပုခက္လႊဲေပးသည္။တခါတရံအိပ္ မေပ်ာ္ေသာကေလးငယ္မ်ားကို ေရွးေခတ္ရခိုင္မင္းသမီးဧျခင္း၊ ရခုိင္သာျခင္းကိုဆိုျပ၍ပင္သိပ္လိုက္ေသးသည္။
ငယ္စဥ္ကပင္နက္နက္ရွဳိင္းရွိဳင္းစြဲစြဲၿမဲၿမဲလုပ္ကိုင္လာခဲ့ေသာခရီးထြက္ရာဇ၀င္သမိုင္းမွတ္တမ္းရွာေဖြ
စုေဆာင္းဖို ့ ပင္အခ်ိန္မရေတာ့။သို ့ေသာ္လည္းမတတ္ႏိုင္။ကိုယ္ေရြးခဲ့ေသာလမ္းျဖစ္သည္။
တဖက္မွာလူမ်ားလာသည္ႏွင့္အမွ်တည္ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းကိုလည္းလုပ္ေဆာင္ရသည္။
သူ ့မွာရွိေသာ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓာတ္ကိုေလးစားေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံျခားေရာက္ရခိုင္သားမ်ားက စုေပါင္းလွဴဒါန္းသည္။ ရခုိင္သမိုင္းအတြက္အကူအညီေတာင္းသူ၊ေဆြးေႏြးလာသူျပည္တြင္းျပည္ပသမိုင္းပညာရွင္ေတြက
လွဴၾကသည္။ တကၠသိုလ္ဆရာဆရာမမ်ားေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူမ်ားလည္းလာသည္။
ရခိုင္ ေတာင္ပိုင္းကလည္းလာသည္။ ေျမာက္ပိုင္းကလည္းေရာက္သည္။ ေက်ာင္းလည္း အေဆာင္ မ်ားလာသည္။စည္လာသည္။
သူမေပ်ာ္ပါ။သူ၀ါသနာကေရွးေဟာင္းသုေတသနလုပ္ငန္း၊သူလုပ္ေနရသည္ကေသးေခ်းေစာ္နံေသာကေလးထိန္း အလုပ္။စည္ပင္လာသည့္အခါအဖြဲ႔ေပါင္းစံုက ေနရာ၀င္ယူခ်င္လာသည္။ ဒကာမဲ့သည့္ ရခိုင္ဘံုေက်ာင္း။
လိုခ်င္သည့္အထဲအစိုးရအာဏာပိုင္မ်ားလည္းပါသည္။လူမွဳ၀န္ထမ္းကစည္းရံုးသည္။သူကမေပး။
စစ္ဗိုလ္လာ၍ၿခိမ္းေျခာက္သည္။သူလက္မခံ။အမ်ဳိးမ်ိဳးဖိအားေပးသည္၊သူမမွဳခဲ့။ေရႊ၀ါေရာင္တုန္းက
လည္းအဖမ္းခံခဲ့ရေသးသည္။ သူ အမွတ္မရွိ။ သူ ့လုပ္ငန္းကိုသူလုပ္သည္။ လုပ္ႀကံေတာ့မည္သိလည္း သူေနာက္မဆုတ္။
ေနာက္ဆံုးတြင္ကုလားမ်ားႏွင့္ရန္တိုက္သည္။တႏွစ္တစ္ႀကိမ္ဆိုသလိုအာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ေျဖရွင္းေနရသည္။သူ ့ ေက်ာင္းကမၾကာခဏဆိုသလိုေထာင္ထဲအပို ့ခံရသည္။ တဖက္မွာကူညီလိုသည္ဟု ေၾကာင္းျပကာ၀င္လာသူမ်ား ရွိသည္။အစစသတိထားေနရသည္။က်န္းမာေရးခ်ဳိ့တဲ့လာသည္အထိ။ ေဒသစြဲမ်ားမွာယေန ့ထိ မေပ်ာက္ေသး။ အမွန္ကိုလုပ္သည္။ သူေနာက္ဆုတ္လိုက္က ေနာင္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာထိ ရခိုင္ညီညြတ္ေရးမရႏိုင္သည္ကို သူျမင္သည္။ သေဘာထားႀကီးႀကီးႏွင့္ ေတာင့္ခံေနသည္။
မည္သို ့မွ် တိုက္မရသည့္အဆံုးကိုယ္က်င့္တရားႏွင့္ တိုက္ခိုက္ခံလာရသည္။သို ့ႏွင့္တိုင္ သူေနာက္ မတြန္ ့ခဲ့ေပ။ အခ်ိန္တန္ရပ္သြားလိမ့္မည္ဟုသာယူဆထားသည္။ေမတၱာမပ်က္ခဲ့။
အင္ဂ်ီအိုတခ်ဳိ႕ ခ်ဥ္းကပ္လာသည္။ဂလိုေဘလိုင္ေဇးရွင္းအရလက္ခံသည္။၂၀၀၉ခုႏွစ္တြင္လုပ္ငန္း
ေကာ္ မတီ တစ္ခုဖြဲ ့ဖို ့ေလွ်ာက္လာသည္။ဆရာေတာ္၏လုပ္ငန္းမွာကူညီေဆာင္ရြက္ေပးဖို ့ေျပာလာ သည္။ ဆရာေတာ္စီမံ ခန္ ့ခြဲသည့္အတိုင္းလိုက္နာေဆာင္ရြက္မည္ဆိုသည္။သည္ေကာ္မတီဖြဲ ့ဖို ့ကိစၥ စစ္ေတြသံဃာမ်ားကမလုပ္ဖို ့ သတိေပးသည္။ ဆရာေတာ္ကအသက္လည္းႀကီးလာၿပီမိမိတို ့ပရဟိတ လုပ္ငန္းမ်ားကိုကူညီမည့္သူမ်ားကိုမျငင္းစေကာင္းဟုဆိုကာႏွစ္၂၀နီးပါးေရွာင္ရွားလာခဲ့ေသာလုပ္ငန္း
ေကာ္မတီတစ္ခုကို၁၈-၁၁-၀၉ေန ့တြင္ ဖြဲ ့ခဲ့သည္။ ထိုအဖြဲ႔ထဲမွ အစိုးရေမြးထားသူမ်ားက ဆရာေတာ္ လုပ္ငန္းက္ို အစအဆံုးေလ့လာသည္။ တိုက္ခိုက္ရန္စစ္ေရးျပင္ဆင္သည္။ မာယာသံုးသည္။ အားနည္းခ်က္မ်ားဘယ္ေနရာရွိသနည္းေလ့လာသည္။ဒုကၡေပးမည့္သူမ်ားက လုပ္အားေပး ေနသူမ်ားႏွင့္ဆရာေတာ္ကိုေသြးခြဲသည္။ေက်ာင္း၀င္ျပသည္။တခ်ဳိ ့ေမြး ကင္းစမ်ား ေသဆံုးၿပီးလွ်င္ ေဆးမွဴး၊သူနာျပဳမ်ားႏွင့္ညွိလ်က္အေလာင္းကိုေက်ာင္းပရ၀ုဏ္ထဲ၌အေၾကာင္း အမ်ဳိး မ်ဳိးေၾကာင့္ျမွဳပ္ႏွံထားခဲ့သည္ကိုေဖာ္ထုတ္သည္။ဆရာေတာ္၏မယ္ေတာ္ကိုလည္း ေက်ာင္း၀င္းထဲမွာပင္ျမွဳပ္ႏွံ ဂူသြင္းထားသည္။ ၀ိနည္းအရ အျပစ္မရွိ။ ဆရာေတာ္အား ပုဂၢလိက၀တၳဳေငြလွဴဒါန္းသည္ကိုမွတ္သားထားသည္။ ဆရာေတာ္၏တူမအရင္းျဖစ္သူ ဆရာေတာ္ကိုျပဳစုဘို ့ ေက်ာင္းမွာ ေရာက္ေနသည္ကိုဆရာေတာ္ႏွင့္ေဖာက္ျပားေနသည္ဟု ၀ါဒျဖန့္သည္။နအဖအား စားဖားလုပ္၊ ၀ါဒျဖန္႕ေသာ (လူအခ်ိဳ႕့)၏ အျမင္တြင္ ဆရာေတာ္ကို ဖယ္လိုက္လွ်င္ လုပ္ငန္းတစ္ခုလံုး သူတို႔ပိုင္လာမည္။ ယခုေခတ္မွာ ေရပန္းစား ေနေသာ အင္ဂ်ီအိုမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ လုပ္လွ်င္ သူတို႕ အဆင္ေခ်ာမည္။ ဤသို ့ရိုးရိုး ေတြးပံုရသည္။
သို ့ေသာ္-
နအဖအျမင္မွာေတာ့ဆရာေတာ္ကရခိုင္သမိုင္းသုေတသီ၊ရည္ရြယ္ခ်က္ႀကီးမားသူ။ရခိုင္ရာဇ၀င္၊သမိုင္းပိုသိၿပီးေရွးေဟာင္းပစၥည္းအမ်ားအျပားပိုင္ဆိုင္သူ၊ျပည္တြင္းျပည္ပရခိုင္ႏိုင္ငံေရး၊ေတာ္လွန္ေရးသမား
မ်ားႏွင့္အဆက္အစပ္ရွိသူ၊ကေလးေမြးျခင္းမွာဟန္ျပအလုပ္။၂၀၁၀ေရြးေကာက္ပြဲေနာက္ပိုင္းတိုင္းရင္းသားအခြင့္ေရးအနည္း ငယ္မွ်ေပးရံုႏွင့္အခြင့္အေရးကိုသံုးၿပီးဒုကၡေပးႏိုင္သူ။ ဒါေၾကာင္းသူ ့ကိုရွင္းပစ္ ရမည္။ ဘယ္အခ်ိန္ရွင္းမလဲ။ ဘယ္လိုရွင္းမလဲ။ စက္တင္ဘာမတိုင္ခင္ရွင္းရမည္၊သူ ့ကိုရွင္းလိုက္ျခင္း အားျဖင့္သံဃာေတြလွဳပ္ရဲေတာ့မည္ မဟုတ္။အက်င့္စာရိတၱကိုထိုးႏွက္တိုက္ခိုက္ၿပီးရွင္းပစ္က ေနာင္နလန္ထူႏိုင္ေတာ့မည္မဟုတ္။ ရွင္းသည့္အခါ စစ္ေတြသားမ်ားကိုအသံုးခ်မည္။သို ့ပါမွ ရခိုင္ျပည္ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ေျမာက္ပိုင္းျပႆနာပိုႀကီးလာမည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ဆရာေတာ္အား ရခိုင္ေတာင္ပိုင္းက အၾကြင္းမဲ့ယံုၾကည္ေထာက္ခံေနဆဲျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ပင္။
ဟုတ္သည္ရွိ္မဟုတ္သည္ရွိ နအဖ စားဖားတို႔က ဆရာေတာ္ကိုတူမႏွင့္ယိုးစြပ္ကထဲကပင္ လူေတြကလံုး၀အျမင္မၾကည္ၾက။ အံႀကိတ္ေတာက္ေခါက္ၾကသည္။ ဗမာစစ္၀ါဒီတို ့၏ သည္းျခည္ ႀကိဳက္ပင္။ ေတာင္ပိုင္း ေျမာက္ပိုင္း ေသြးကြဲေလ ဗမာစစ္၀ါဒီ ၾကိဳက္ေလပင္။
ဆရာေတာ္အားကိုးယံုၾကည္ေသာေကာ္မတီတြဲဖက္အတြင္းေရးမွဴးကိုထြန္းသိန္း(မာတင္ဇံ အင္ဂ်ီအိုမွေက်ာင္းျပရန္ငွားေပးထားသူ)ဦးေဆာင္ၿပီး၊၂၂-၇-၁၀ေန ့တြင္တရားစြဲလိုက္သည္။ တိုင္ခ်က္မွာ နအဖ အႀကိဳက္ပင္။အဓိက----
၁။ေငြေၾကးအလြဲသံုးစားမွဳ(အင္ဂ်ီအိုႏွင့္ရခိုင္သားကိုရန္တိုက္ျခင္း)
၂။မာတုဂါမႏွင့္ေဖာက္ျပားမွဳ(ေနာင္ရခိုင္စာေပသမိုင္းေလာက၊ရဟန္းေဘာင္မွရာသက္ပန္ထြက္ခြါ၊လူေတာ မတိုးေစျခင္း)
၃။အေလာင္းေဖ်ာက္မွဳ(လူမဆန္ေစျခင္း၊ယံုၾကည္မွဳကင္းမဲ့ေစျခင္း)
၄။ႏိုင္ငံေရးမွဳ(သံဃာေတာ္မ်ားနိုင္ငံေရးမွေရွာင္ၾကဥ္၊သမိုင္းသုေတသီမ်ားကိုထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း)။
၂၇-၇-၁၀ေန ့၊ရခိုင္ႏွင့္ပတ္သက္လို ့ဗမာစစ္၀ါဒီမ်ားေအာင္ပြဲခံေသာ ရက္ျမတ္..။ ဆရာေတာ္ႏွင့္မဟာမုနိေက်ာင္း သားတို ့၏အမဂၤလာေန ့။
ဆရာေတာ္အေပၚပုဂၢလိကခံစားခ်က္ႏွင့္ထိုးႏွက္သူတို ့အတြက္မဟာေအာင္ပြဲေန ့မွ ဟုတ္ပါေလစ..။
ဘာေျပာေျပာ….
အခုေတာ့…ဆရာေတာ္(သို ့မဟုတ္) သမိုင္းပညာရွင္ တစ္ေယာက္ကို ေထာင္ထဲပို ့ႏိုင္ခဲ့ေလၿပီ။ မည္သူျမတ္ေလသနည္း။ စစ္ေတြၿမိဳ ့နယ္သံဃနာယကပင္ အရိပ္မက်လိုက္။ ေရႊဥနည္းလို ့ငန္း ကိုေတာ့ ရွင္းပစ္လိုက္ၿပီ။ ငန္းရိုးပင္ ကိုက္ခြင့္ရပါ့မလား…။ငန္းသားစားခြင့္ကိုေတာ့ ရမည္မထင္ပါ…။ေက်ာင္းႏွင့္လုပ္ငန္းအားလံုး စစ္၀ါဒီမ်ားအကုန္ ယူၾကေပမည္။ မဟာပထ၀ီေျမႀကီကိုပင္ သည္အတိုင္းထားမည္မဟုတ္၊ ရာဇ၀င္ေတာ့ရိုင္းေလေတာ့မည္လား။ အမွန္တရားကိုဖံုးကြယ္ဖို ့ မီဒီယာမ်ားကိုသံုးၿပီး ဆရာေတာ္ကိုအျပစ္ဖို ့၊ဂုဏ္သိကၡာကို ယခုထက္ပိုၿပီး၀ိုင္းခ်ၾက အံုးမွာလား။ သင္တို႔သည္လို လူမဆန္တဲ့အလုပ္ မ်ားမ်ားလုပ္ေလ ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ေျမာက္ပိုင္းကြဲေလ။ စစ္၀ါဒီ မ်ား ထကေလ…။
ဖမ္းေတာ့မည္ကိုသူသိသည္။ေရွာင္ေနဖို ့ေျပာသည္။ သူအမွားမရွိေရွာင္စရာမလိုတဲ့။ငါရခိုင္အတြက္လုပ္သည္။ ငါ့အတြက္တခုမွမပါ။သည္ကေလးမ်ားကိုထား၍လည္းငါမသြားႏိုင္။ေထာင္က်လည္းမတတ္ႏိုင္။
သူတို ့ဖန္တီး ျခင္းသာျဖစ္သည္။ ထို ့ေၾကာင့္ငါေရွာင္စရာမလိုဟုေျပာသည္။ ခပ္ေအးေအးပင္လုပ္စရာရွိသည္ကိုဆက္လုပ္ေန သည္။ဥာဏ္နီဥာဏ္နက္ႏွင့္ ေကာက္က်စ္သူမ်ားအတြက္သာေၾကာက္ရမည္။သူ ့ကိုသူယံုသည္။ယံုၾကည္ခ်က္ ႏွင့္မတုန္မလွဳပ္အခ်ဳပ္ထဲသို ့လိုက္သြားခဲ့ျခင္းပင္။ ရခိုင္ရာဇ၀င္သမိုင္းအတြက္၊ ရခိုင္ရင္ေသြးငယ္မ်ားအတြက္ သူစိတ္မေကာင္းျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ေပလိမ့္မည္။ သို ့ရာတြင္သူတို ့က သခင္၊ကိုယ္ကကၽြန္။ မတတ္ႏိုင္ေရးခ် မတတ္ႏိုင္။သတိမမူဂူမျမင္။စားခြက္တစ္ခုေၾကာင့္ ေခြးတစ္မ်ဳိးလံုးသိကၡာက်ေစမည့္အျဖစ္။ရင္ထုမနာျဖစ္မိသည္။ ေနာက္ကြယ္က ဗမာစစ္၀ါဒီမ်ားမၿပံဳးဘဲ ၀ါးလံုးကြဲပမာ ဟားတိုက္ရယ္ေမာေနေပလိမ့္မည္။ ယခုႏွစ္မ်ားအတြင္း ရခိုင္အခ်င္း ခ်င္းသစၥာေဖာက္လို ့က်ဆံုးခဲ့ရသည့္ေတာ္လွန္ေရးရဲေဘာ္မ်ားလာေပၿပီ။။
ေအာ္..အဖရခိုင္ျပည္..။
ခိုင္သူရိန္
Tuesday, August 23, 2016
ရခိုင္သမိုင္းပညာ႐ွင္ ပါေမာကၡ ဆရာႀကီးေဒါက္တာေအးေက်ာ္
-ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ကို ၁၉၃၆ ခုႏွစ္က ရခိုင္ျပည္နယ္ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕နယ္ တန္းလြဲေခ်ာင္း ႐ြာမရြာသစ္ တြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ဆည္းပူးရရွိခဲ့ေသာ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ဘြဲ႔မ်ားမွာ B.A(History and Religion)ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္(၁၉၅၉)၊ B.A(Honors) Oriental History ရန္ကုန္တကၠသိုလ္(၁၉၆၀)၊ M.A(History of Asia) ရန္ကုန္တကၠသိုလ္(၁၉၆၄)၊ B.L(Law) ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ (၁၉၆၆)၊ PhD(History of Southeast Asia) Monash University Australia(1979) စသည့္ ဘြဲ႔မ်ားကိုရရွိခဲ့သည္။
ေဒါက္တာေအးေက်ာ္သည္ ကထိက(သမိုင္းဌာန) ရန္ကုန္တကၠသိုလ္(၁၉၆၂-၁၉၈၀)။ တြဲဖက္ပါေမာကၡ (သမိုင္းဌာန)ဖယတ္တကၠသိုလ္ ခ်င္းမိုင္ ထိုင္းႏိုင္ငံ(၁၉၈၂-၈၄) ။ ကထိက(ေခတ္သစ္ဘာသာေဗဒႏွင့္ သဒၵေဗဒဌာန)ေကာ္နဲ တကၠသိုလ္ နယူးေယာက္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု(၁၉၈၄- ၈၉)။ ဘာသာျပန္ကၽြမ္းက်င္သူ(သကၠတစာေပဌာန)ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု(၁၉၉၁-၀၂)။ တြဲဖက္ ပါေမာကၡ(သက္ႀကီးမ်ားအတြက္စဥ္ဆက္မျပတ္ ပညာသင္ၾကားေရးအစီအစဥ္) နယူးေယာက္တကၠသိုလ္၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု(၁၉၉၃- ၉၅)။ တြဲဖက္ပါေမာကၡ (အာရွသုေတသနဌာန)နယူးေယာက္တကၠသိုလ္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု(၁၉၉၆- ၉၉)၊၊ လြတ္လပ္ေသာအာရွအသံ (RFA) ျမန္မာပိုင္းအစီအစဥ္တြင္ အႀကံေပးအယ္ဒီတာ(၃ႏွစ္ခန္႔)အျဖစ္ တာဝန္မ်ားထမ္းေဆာင္ခဲ့ၿပီး အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု နယူးေယာက္ၿမိဳ႕တြင္ အၿငိမ္းစားယူ၍ ျမန္မာ့အေရးဆိုင္ရာမ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ေနထိုင္ခဲ့ေသာ ဆရာၾကီးေဒါက္တာေအးေက်ာ္သည္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ (၁၉)ရက္ေန႔ အေမရိကန္စံေတာ္ခ်ိန္ ညေန ၆နာရီ ၃၀ မိနစ္တြင္ ကြယ္လြန္သြားခဲ့သည္။
ဆရာႀကီးေဒါက္တာေအးေက်ာ္ ေရးသားထုတ္ေ၀ခဲ့သည့္ စာအုပ္မ်ား -
၁၊ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ရိုးရာဓေလ့ (၁၉၆၈)
၂၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ အမ်ိဳးသားပညာေရးသမိုင္း(၁၉၇၀) စာအုပ္ျဖင့္
၁၉၇၁ခုႏွစ္အတြက္ အမ်ိဳး သားစာေပဆုကို ဆြတ္ခူးခဲ့သည္။
၃၊ ရခိုင္လူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားႏွင့္ရိုးရာဓေလ့ (၁၉၇၃)
၄။ On the Birth of Modern Family Law in Burma and Thailand. Singapore (1990)
၅၊ The Voice of young. Cornell University, March 1990
၆၊ Code and Custom in Burma and Thailand. Scotland. 1993
" ေဝဒနာ" ပယ္သတ္နည္း
" ဝိပႆနာ" စတင္အားထုတ္ေနၾကေသာ သူေတာ္ေကာင္း ဓမၼမိတ္ေဆြမ်ား အတြက္ေရာ၊ အခုမွစၿပီး စတင္ တရားအားထုတ္ၾကမည့္ ဓမၼမိတ္ေဆြမ်ား အတြက္ ရည္စူးၿပီး "ေဝဒနာ"ကို ဘယ္လို "ပယ္သတ္"မလဲ ဆိုတာ မေရးခင္၊ "ေဝဒနာ"ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို သိဖို ့လိုအပ္ပါတယ္။တစ္ခ်ိဳ ့လည္း နားလည္သေဘာေပါက္ၿပီးသား ျဖစ္ၾကမွာပါ။
ပုထုဇဥ္ေတြ အေနနဲ ့ အမ်ားစု က "နာက်င္ ကိုက္ခဲ" မွ "ေဝဒနာ" ဆိုၿပီး မွတ္ယူေနၾကတဲ့ လူေတြ မ်ားပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ေၾကာင့္ ေဝဒနာ အေၾကာင္းကို အၾကမ္းဖ်င္းရွင္းျပပါရေစ...
ေဝဒနာက (၃)မ်ဳိးရွိပါတယ္။
(၁) ခံသာ တဲ့ေဝဒနာကုိ "သုခေဝဒနာ"လုိ႔ေခၚတယ္။
(၂) မခံသာတဲ့ေဝဒနာကုိ "ဒုကၡေဝဒနာ"လုိ႔ေခၚတယ္။
(၃) ခံသာတာလဲမဟုတ္၊မခံသာတာလဲမဟုတ္တဲ့ ေဝဒနာ ကုိ "ဥေပကၡာေဝဒနာ"လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
အဲဒီေဝဒနာ ( ၃ )မ်ိဳးထဲက.. "ဒုကၡေဝဒနာ" အေၾကာင္းဘဲ ေလာေလာဆယ္ ေျပာပါရေစ။ ဘာလို ့လဲဆိုေတာ့..
တရားအားထုတ္ၾကသူတိုင္း ၾကံဳေတြ ့ၾကရတာ၊နာက်င္ ကိုက္ခဲ တဲ့" ေဝဒနာ" ပါ။ ဓမၼမိတ္ေဆြမ်ားဟာ "ေဝဒနာ" လို ့ေျပာလိုက္တာနဲ ့အဲဒီ "ဒုကၡေဝဒနာ" ႀကီး ကို ေျပးေျပးျမင္ေနၾကပါတယ္၊ တရားအားထုတ္တဲ့ အခါ အဲဒီေဝဒနာ ေပၚလာမွာ ကို စိုးရိမ္ၾကတယ္၊ ခႏၶာရွိသ၍.. "ေဝဒနာ" ကေပၚတာ ဓမၼတာတရားပါ။ မိမိတို ့ကိုးကြယ္ေနတဲ့ ျမတ္စြာဘုရားကိုယ္ေတာ္ ေတာင္ ေပ်ာက္ေအာင္ မလုပ္ေပးႏိုင္ပါဘူူး။ ေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္တာ.. ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္တိုင္ ရွာေတြ ့ထားတဲ့ မွန္ကန္တဲ့ "ဗုဒၶတရားေတာ္"ေတြ ကသာ အဲဒီ " ေဝဒနာ " ကို ကုစား ေပးႏိုင္တာပါ။
"ေဝဒနာ လာေသးလား " " ေဝဒနာခ်ဳပ္သြားၿပီလား" "ေဝဒနာ" "ေဝဒနာ"ဆိုတဲ့ စကားကို တရားအားထုတ္ဖူးသူတိုင္း တရားစခန္းတိုင္းမွာ ဘဲ ျဖစ္ျဖစ္ အခ်င္းခ်င္း တရားေဆြးေႏြး၍ ေသာ္လည္ေကာင္း၊ တရားနာၾကားစဥ္ ၌ ေသာ္လည္ေကာင္း အၿမဲၾကားရတဲ့ စကားလံုးျဖစ္ေနပါတယ္.. နာက်င္တာကို ဘဲ "ေဝဒနာ" လို သတ္မွတ္ၾကတာကိုလည္း အျပစ္လို ့မေျပာလိုပါဘူး၊ နာက်င္တာက ထင္ရွားေနတာကိုး...။
ဒါေၾကာင့္မို႔ တရားအားထုတ္တဲ့ အခ်ိန္တိုင္း ဓမၼမိတ္ေဆြ တို ့ အမ်ားအားျဖင့္ ၾကံဳေတြ ့ရတဲ့ အဲဒီ နာက်င္ ကိုက္ခဲမႈ"ဒုကၡ ေဝဒနာ"ကို ဘယ္လို ရႈၿပီးပယ္သတ္ တယ္ ဆိုတာ၊ ဖတ္ရႈထားသမွ်အား ...ဓမၼဒါနျပဳလိုက္ပါတယ္။
ပထမဆံုးအေနနဲ ့...
"ေရာဂါ ႏွင့္ ေဝဒနာ"ကို ေတာ့ ကြဲေအာင္ ၾကည့္ရပါမယ္။
ကိုယ္ထဲမွာ "နာတာ၊ က်င္တာ၊ ကိုက္တာ၊ ခဲတာ" အဲဒါက "ေရာဂါ" ပါ။
အဲဒီ ကိုယ့္ အနာေရာဂါ ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီးေတာ့ စိတ္ထဲမွာ မခံသာတာ ကေတာ့ "ေဝဒနာ(ခံစားခ်က္)" ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီေဖာက္ျပန္တဲ့ ေရာဂါကိုဘဲ.."နာလွခ်ည္" ရဲ ့ဆိုၿပီး သြားၾကည့္ေနရင္ သိပ္အခံရ ခက္ပါတယ္။
"စိတ္ "ထဲ မွာ ရွိေနတဲ့ အဲဒီ "မခံသာတဲ့" ေဝဒနာ(ခံစားခ်က္)ကို ၾကည့္ေပးပါ။
"မခံသာတဲ့ ေဝဒနာ"က သပ္သပ္။
"ေရာဂါ"က သပ္သပ္...ဆိုတာ ျမင္လာပါလိမ့္မယ္။
အဲဒီ မခံသာတဲ့စိတ္ ကို ရႈၾကည့္ေနလိုက္ ရင္ ေတာ့ "ကိုယ္မွာနာေနတာ" ဟာ မဆုိင္ေတာ့ဘူး.. ဆိုတာ ျမင္လာမွာပါ။
ဥပမာ...
သူမ်ားျဖစ္တာေလး ကို ၾကည့္ေနရသလုိ၊
ဆရာဝန္က လူမမာ ကို ၾကည့္ေနရသလုိပါဘဲ...
ကုိယ္ ပါ ေရာၿပီး မနာေတာ့ပါဘူး။
ကုိယ္နာတာခ်ဥ္း သြားၾကည့္ေနရင္ ၊ကိုယ္ေရာစိတ္ပါ ေရာၿပီးနာသြားပါလိမ့္မယ္။
"မခံႏုိင္ဘူး။ ျပင္ခ်င္တယ္။ ေျပာင္းခ်င္တယ္" အဲဒီ စိတ္ကေလးျဖစ္လာရင္လည္း..အဲဒီျဖစ္တဲ့ စိတ္ ကို သိေပးပါ။
ေပ်ာက္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေနရင္လည္း
အဲဒီ"စိတ္ကေလး"ကို ဘဲ သတိထားၿပီးၾကည့္ေပးပါ။
မေက်နပ္စိတ္ျဖစ္ရင္လည္း ၾကည့္ေပး၊ သိေပးပါ။
ဥပမာ တစ္ခုထပ္ေပးရရင္ေတာ့....
မီးဖိုေပၚမွာ တည္ထားတဲ့ ဟင္းခ်ိဳအိုး က ဟင္းခ်ိဳ ကို "အေပါ့၊အငံ" ျမည္းသလိုပါဘဲ။ အဲဒီလို "အေပါ့ အငံ" ကို ျမည္းတဲ့ အခါမွာ မီးဖိုေပၚမွာ ရွိတဲ့ ဟင္းခ်ိဳအိုး ပြက္ပြက္ဆူေနတာကို ပူမွန္း သိလ်က္....ဇြန္း နဲ ့ခပ္ၿပီး ျမည္းၾကတယ္မဟုတ္လား။ ဘာလို ့ပူမွန္း သိသလဲ ဆိုေတာ့ မႈတ္ၿပီး ေသာက္ကတည္း က "ပူမွန္း" သိလို ့ပါ။
အဲဒီလို ဟင္းေရအပူႀကီး ပါးစပ္ထဲကို ေရာက္တဲ့အခါ..
"ပူတာကို..အာရံုျပဳၾက တာလား"
"အေပါ့..အငံ ကို အာရံုျပဳၾက တာလား"
ဓမၼမိတ္ေဆြတို ့ အေနနဲ ့.."ပူတာကို သတိမထားၾကပါဘူး..ဂရုမစိုက္ပါၾကဘူးေနာ္။
"အေပါ့အငံ"ကိုပဲ သတိထား ၾကပါတယ္။
"အေပါ့အငံ"ကိုပဲ အကဲခတ္ ၾကပါတယ္။
အဲဒီဥပမာ ေတြလို....
ပုထုဇဥ္ေတြဟာ အမ်ားအားျဖင့္ နာတာ၊က်င္တာၾကီး ကို ဂရုစိုက္၊ ကိုက္တာ၊ခဲတာၾကီး ဂရုစိုက္ေနၾကတာမ်ားပါတယ္။
သူ ့ကို ဂရုမစိုက္ပါ နဲ႔ ....
"အေပါ့အငံ"နဲ႔ တူတဲ႔.."မခံခ်င္တာကို ခံစားေနရတဲ႔ စိတ္"ကေလးကို ဂရုစိုက္ ရပါမယ္။
နာက်င္တဲ့..အေပၚမွာ ခံစားတယ္
ကိုက္ခဲေနတဲ... အေပၚမွာ ခံစားတယ္။
ခံစားတာ "ေဝဒနာ" ကိုး....။
အဲဒီ" ေဝဒနာ" အေပါ့အငံ ကိုသာ ကိုယ္က အကဲခတ္ ဖမ္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီလို...မဖမ္းဘဲ နဲ႔ အေပါ့ အငံ နဲ႔၊ ငါ နဲ ့ေပါင္းျပီးေတာ့ ပူတာၾကီး အာရုံျပဳျပီး ေၾကာက္ေနတယ္။ ဒီေတာ့...အရသာကို မသိေတာ့ဘူး
ျဖစ္သြားတယ္။
ဟင္းခ်ိဳေသာက္သလို...ပူတာကို ဂရုမစိုက္ပါဘူး။ အေပါ့အငံ ကို ဂရုစိုက္တယ္။
နာက်င္၊ ကိုက္ခဲတာႀကီး ေပၚလာတယ္။ ေပၚလာတဲ႔ နာက်င္၊ ကိုက္ခဲတာ ကို ပဓာန မထားပါနဲ႔။ သာမညထားပါ။
အဓိက က ဘယ္သူလဲ၊
နာက်င္၊ ကိုက္ခဲတာ အေပၚမွာ မခံခ်င္တာ ခံစားေနရတာ။ အဲဒီ ခံစားေနရတဲ႔ သ ေဘာကသာ အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။နာက်င္၊ ကိုက္ခဲတာဟာ သာမညပါ။
အဲဒီလို ဟင္းျမည္းသလိုပဲ ဓမၼမိတ္ေဆြတို႔ " ေဝဒနာ" ခံစားတဲ႔ သေဘာကို ရႈခ်င္ ရင္ အဲလို ရႈရင္ အဆင္ေျပဆံုးလို ့ယူဆမိပါတယ္။
ဒီလိုနဲ ့...
နာက်င္ေနတဲ့ ဒုကၡေဝဒနာ ဟာ ဘယ္ေရာက္ေနမွန္းမသိ.....ေပ်ာက္ခ်က္သား ေကာင္းေနေတာ့မွာပါ...ဘဲ။
အက်ဥ္းခ်ဳပ္အေနနဲ ့....
ေအာက္ဆံုးအဆင့္ " ေသာတာပန္ " တည္ၿပီးသား အရိယာပုဂၢိဳလ္ ကေတာ့.. အဲဒီ "နာက်င္ကိုက္ခဲတဲ့.. ဒုကၡေဝဒနာ " ေက်ာ္လႊားတတ္ၾကတဲ့ သူေတြခ်ည္းပါဘဲ.. ။
ဒါေၾကာင့္...ဓမၼမိတ္ေဆြမ်ား အေနနဲ ့လည္း အရင္ဆံုး "ေသာတာပတၱိမဂ္" ရရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ထူးမ်ား ျဖစ္ၾကပါေစလို ့ ဆႏၵျပဳရင္း ဓမၼဒါန ျပဳလိုက္ပါသည္။
(ခႏၶာ-၅ပါးတစ္ဦး)
••••••••••••••••••••••••••••••••
ကိုးကား-
( ေရႊဥမင္ဆရာေတာ္ ဘုရားႀကီး ေဟာၾကားေသာၾသဝါဒမ်ား ႏွင့္ ျပည္ ဝိေဇၨာဒယ (သဲအင္း) ဆရာေတာ္ၾကီး ဦးသီရိဓမၼ ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ တရားေတာ္မ်ား မွ ေကာက္ႏႈတ္၍ ဓမၼဒါန ျပဳပါသည္ )
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ ႏွင့္ စစ္တေကာင္းေတာင္တန္းေဒသ
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ(ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ခ်င္းပ်ံ)ကို ေျမာက္ဦးေခတ္ေႏွာင္းဆံုးပိုင္းတြင္ ေမြးဖြားခဲ့သည္။ ရခိုင္ ဘုရင့္ႏိုင္ငံေတာ္ က်ဆံုးခါနီးအခ်ိန္တြင္ျဖစ္သည္။
ဖခင္ျဖစ္သူ ရခိုင္ေျမာက္ဖ်ားခ်င္းေတာင္တန္းမွ ျပန္ေရာက္ေသာ အခါေမြးဖြား ေသာေၾကာင့္ ခ်င္းျပန္(ခ်င္းပ်ံ)ဟုေခၚသည္။ အဂၤလိပ္တို႕က ကိန္းဘာရိန္း(king Bering)ဟု ေခၚသည္။
ဖခင္မွာ ဒါးပိုင္ႀကီး ဦးသန္ေဒ၊ မိခင္မွာေဒၚမိမင္း။ အဒါေထြးမည္ေသာ ညီမေထြးတစ္ေယာက္လည္း ရွိသည္။ ရခိုင္ျပည္ကို
ဗဒံုမင္းသိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ၿမိဳ႕၀န္ေခတ္ ၁၇၉၃-ခုႏွစ္ခန္႕တြင္ ခ်င္းပ်ံမင္းမႈေတာ္ထမ္းခဲ့သည္။ ၀န္ေထာက္မင္းႏွင့္အတူ လိုက္ပါ၍ ရိကၡာစပါးေကာက္ခံရေသာ တာ၀န္ျဖစ္သည္။
စစ္တေကာင္းေဒသတြင္ စစ္တေကာင္းသား ဘဂၤလီကုလားမ်ား ေနထိုင္သည္။ ထိုအခ်ိန္ကလူဦးေရ အလြန္က်ဲသည္။
ရခိုင္ဘုရင္မ်ားအုပ္စိုးခဲ့ေသာ ဘဂၤါ(၁၂)ၿမိဳ႕တြင္ စစ္တေကာင္းေဒသပါ၀င္သည္။ စစ္တ ေကာင္း၊ ဖေလာင္းခ်ိတ္၊ ပင္း၀ါ၊ဟာရဘင္း၊ တက္ကနာ့ဖ္အပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ သက္ေထာင္၊ ဖလံေထာင္၊ ဗိုလ္မင္းေထာင္ တို႕မွာလည္းစစ္တေကာင္းေတာင္တန္းေဒသျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က စစ္တေကာင္းေဒသကို ၿဗိတိသွ်အေရွ႕ အိႏၵိယကုမၸဏီက
အုပ္စိုးလ်က္ရွိသည္။ ရခိုင္ျပည္ဘက္မွ ရခိုင္သားအမ်ားအျပားမွာ သိမ္းပိုက္သူတို႕၏ သတ္ျဖတ္ျခင္းမွကင္းလြတ္ရန္စစ္တေကာင္းေတာင္ပိုင္းေဒသသို႕ ေျပး၀င္ခိုလႈံ႕ခဲ့ၾကသည္။ ၁၈၀၀-ခုႏွစ္တြင္ရခိုင္လူမ်ိဳးငါးေသာင္းခန္႕၀င္ေရာက္ေနထိုင္ၿပီးျဖစ္သည္။
ဖေလာင္းခ်ိတ္(ေခၚ)ေကာ့ဘဇားကို (Capt.Hiramcox) သည္ ၁၇၉၉-ခုႏွစ္ကပင္ တည္ေထာင္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။
၁၇၈၄-ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ရခိုင္ျပည္၀တီေလးရပ္၌ ျမန္မာၿမိဳ႕၀န္မ်ား အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ ၿမိဳ႕၀န္မ်ား ေခတ္ဟုတြင္သည္။
ဗဒံုမင္းထံစစ္ပန္ခဲ့သူ ဦးသန္ေဒမွာ ဓည၀တီၿမိဳ႕သူႀကီးအျဖစ္ ခန္႕အပ္ခဲ့ရသည္။ ျမန္မာ ျပည္ဘက္တြင္မင္းကြန္းေစတီ ေတာ္တည္ေဆာက္ေရး၊ မိတၱိလာကန္ေတာ္တူးေဖၚေရးတို႕အတြက္ လုပ္အား ေတာ္ဆက္မ်ားပို႕ေပးရသည္။ ၁၇၉၈-ခုႏွစ္တြင္သံလ်င္ကို စစ္ခ်ီရန္အတြက္ ေသနတ္လက္နက္(၂၀၀၀၀)ႏွင့္
လူအင္အား(၄၀၀၀)ေတာင္းခံရာ ထက္၀က္ခန္႕သာ ပို႕ေပးႏိုင္သျဖင့္ ဦးသန္ေဒမွာ ဗဒံုမင္း၏အမ်က္ေတာ္ရွျခင္းခံရသည္။ သားႀကီးျဖစ္သူသက္ႏွံေ၀ကို အမရပူရတြင္ သတ္ပစ္ခံရသည္။ ရခိုင္ျပည္သူမ်ားဒုကၡမ်ိဳးစံုႀကံဳရသည္။
ဆူပူမွဳမ်ားျဖစ္လာသည္။ ထိုဆူပူမႈကိုဦးေဆာင္ရန္ ခ်င္းပ်ံအားေတာင္းဆိုလာၾကသည္။ ခ်င္းပ်ံက လက္ခံ၍ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ကို ၀ိုင္းရံသည္။ ဖခင္ဦးသန္ေဒ၊ ေယာက္ဖေတာ္ဦးငလက္ရံုးတို႕လည္းပါသည္။ ၿမိဳ႕၀န္တပ္မ်ားၿဖိဳခြင္း၍` ထြက္ေျပးဆုတ္ခြာၾကရသည္။
၁၇၉၈-ခုႏွစ္တြင္ ဦးသန္ေဒမွာ မိသားစု၊ ေဆြမ်ိဳးေနာက္လိုက္ေနာက္ပါတစ္ေသာင္းခန္႕ျဖင့္ စိုင္းတင္ အရပ္သို႕ ထြက္ေျပးလာခဲ့သည္။ ေနာင္တြင္ ဟာရဘင္း(Harbang)သို႕ေရာက္ရွိလာသည္။ ခ်င္းပ်ံႏွင့္အေပါင္း ပါမ်ားလည္း မယူျမစ္ကမ္းေဒသသို႕ဆုတ္ခြာ၍ တပ္တည္ေနခဲ့သည္။ သို႕ေသာ္ ၿမိဳ႕၀န္တပ္မ်ားတိုက္ခိုက္ မႈေၾကာင့္စစ္တေကာင္းနယ္ထဲသို႕၀င္သြားရသည္။ ဦးသန္ေဒမွာ ႏွစ္မ်ားမၾကာမီ ဟာရဘင္း၌ကြယ္လြန္သြား ခဲ့သည္။ ခ်င္းပ်ံသည္
ဟာရဘင္းမွာရခိုင္သားအေျမာက္အျမားႏွင့္အတူ နတ္ျမစ္ကမ္းတက္ကနာ့ဖ္(Tek Naaf) အနီးတ၀ိုက္သို႕ဆင္းလာခဲ့သည္။ နတ္ျမစ္ကမ္းေျခေဒသတြင္ ဦးသန္ေဒပိုင္ေျမမ်ားရွိခဲ့သည္။ ယင္းေျမေဒသ၌ တပ္ဖြဲ႕မ်ား ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ ခ်င္းပ်ံမွာ ေတာ္လွန္ေရးတပ္မႀကီး တစ္ရပ္ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းသည္။ ၁၈၁၁-ခုႏွစ္တြင္အင္အား(၁၀၀၀၀)မွ(၁၂၀၀၀)ထိရွိေသာ စစ္တပ္ႀကီးတစ္ခုကို ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ခဲ့သည္။ သူ၏တပ္သားမ်ား အား ကုမၸဏီက
အစိုးရတပ္တြင္၀တ္ဆင္သည့္ ရွပ္နီဆင္တူမ်ား၀တ္ဆင္ေပးသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခ်င္းပ်ံ၏လက္ေထာက္တပ္မွဴမ်ားမွာ ဗိုလ္လက္ရံုးေဘြ၊ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံခံု၊ ဗိုလ္မီးဇာ၊ ဗိုလ္စံနက္တူ၊ ဗိုလ္ပြင့္၊ ဗိုလ္ခ်င္း၊ဗိုလ္ရုပ္ဆိုး၊ ဗိုလ္ေအာင္ၾကက္၊ ဗိုလ္တံုးစံေရႊ၊ ဗိုလ္ေက်ာ္ထြန္း၊ ဗိုလ္ေခါင္းေဆြ၊ ဗိုလ္ခ်ီလူး၊ ဗိုလ္မ်က္ေတာင္ရွည္၊ ဗိုလ္တလိုင္းေသွ်၊ ဗိုလ္ေဇာ္ေကဟူ၍ အမ်ားအျပားရွိသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခ်င္းပ်ံသည္ ၁၈၁၁-ခုႏွစ္ ေႏြရာသီတြင္ ႀကီးမားေသာတပ္အင္အားျဖင့္ ဘရခိုင္ျပည္ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ေရးအတြက္ ထိုးစစ္ဆင္ႏႊဲ႕ခဲ့သည္။ ဇြန္လတြင္ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ အနီးတ၀ိုက္ထိ သိမ္းယူႏိုင္ခဲ့သည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္ထဲသို႕ ေခတၱမွ်၀ င္ေရာက္ႏိုင္ခဲ့ေသာ္ လည္း ျပန္လည္ဆုတ္ခြာခဲ့ရသည္။ စစ္တေကာင္းတြင္ မကၠေရး(McRae)ဆိုသူဆရာ၀န္တစ္ဦးရွိသည္။ လယ္ယာေျမႀကီးႀကပ္ေရးမွဴး တာ၀န္ယူရေသာၿမိဳ႕ျပ၀န္ထမ္းျဖစ္သည္။ ၀န္ဂီ(Wangee)အရပ္တြင္သေဘၤာတည္ေဆာက္မႈကိုလည္း ျပဳလုပ္ သည္။ သူသည္
ခ်င္းပ်ံေတာ္လွန္ေရးကုိ ကူညီေထာက္ခံသူျဖစ္သည္။ ၁၈၁၁-ခု၊ ဧၿပီလတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ တပ္မ်ားကမကၠေရးသေဘၤာက်င္းမွအေျမာက္(၁၇)လက္ကို
ေလွမ်ားျဖင့္တင္ေဆာင္ယူသြားၾကသည္။ ထိုသို႕ ျဖစ္ပ်က္ၿပီးေနာက္ မၾကာမီ စစ္တေကာင္းရွိ လက္နက္စခန္းကို ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ားလာေရာက္တိုက္ခိုက္ ၾကသည္။
ဒုတိယအႀကိမ္ ရခိုင္ျပည္ဘက္သို႕ စစ္ဆင္မႈႀကီးကို ၁၈၁၁-ခုႏွစ္ ကုန္ပိုင္းတြင္ျပဳလုပ္သည္။ ပင္လယ္ ေရေၾကာင္းဘက္မွျဖစ္သည္။ မာန္ေအာင္ကၽြန္းအနီးကၽြန္းမ်ားတြင္ ျမန္မာတပ္မ်ားႏွင့္တိုက္ပြဲႀကီးႏွစ္ႀကိမ္ အျပင္းအထန္ျဖစ္ပြားသည္။ ေလွအစီး(၃၀၀)၊ လူအင္အား(၁၀၀၀၀)ခန္႕ပါေသာ
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ားပ်က္၍ ေလွအစီး(၁၀၀)ခန္႕ႏွင့္ လူအင္အားအေျမာက္အျမား ဆံုးရွံဳးခဲ့ရသည္။ လက္နက္အင္အား ညံ့ဖ်င္းမႈေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အမ်ားအျပားမွာ ၀ါးခၽြန္မ်ားကိုကိုင္၍ တိုက္ခဲ့ၾကရသည္။ စစ္ရွံဳး၍ စစ္တေကာင္းေတာင္မ်ားေပၚသို႕ တိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကရသည္။
ထိုအခ်ိန္ကာလက စစ္တေကာင္းေတာင္ပိုင္းေဒသသည္ ေတာႀကီးမ်က္မဲျဖစ္သည္။ ေတာင္ေပၚ သစ္ေတာႀကီးမ်ားကို ျဖတ္သန္းသြားလာရန္လံုး၀မလြယ္ကူေခ်။ ေတာရိုင္းတိရစၦာန္မ်ားလည္းရွိည္။
ငွက္ဖ်ား ျခင္ေပါမ်ားသည္။ စစ္တေကာင္းမွတက္ကနာ့ဖ္ထိ ေတာင္ေျမာက္(၁၄၀)မိုင္ကြာေ၀းသည္။စစ္တေကာင္းမွ ေကာဘဇားထိ (၈၀)မိုင္ရွိၿပီး၊ ေကာဘဇား(ဖေလာင္းခ်ိတ္)ႏွင့္ ပင္း၀ါ(ရာမူး)မွာ အေရွ႕အေနာက္ (၁၀)မိုင္ခန္႕ကြာေ၀းသည္။
ေကာ့ဘဇားႏွင့္တက္ကနာ့ဖ္အၾကားမွဆက္သြယ္သြားလာေရးလမ္းေၾကာင္းမွာဘဂလာပင္လယ္ကမ္းရိုးအတိုင္းျဖစ္သည္။ (၆၀)မိုင္ရွည္သည္။
စစ္တေကာင္းေဒသတြင္ သြားလာေရးခက္ခဲမႈေၾကာင့္ ကုမဏီအစိုးရမွာ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ားအား ထိန္းခ်ဳပ္ရန္ ခက္ခဲသည္။
ဖမ္းဆီးအေရးယူရန္လည္း မလြယ္ကူေခ်၊ ထို႕ေၾကာင့္ ခ်င္းပ်ံကိုဖမ္းမိလွ်င္ ရူပီးေငြ (၅၀၀၀)၊ လက္ေထာက္စစ္ဗိုလ္မ်ားကိုဖမ္းမိလွ်င္ ရူပီးေငြ(၁၀၀၀)ဟု ထုတ္ျပန္ထားရသည္။
သာမန္လယ္သမားမ်ားႏွင့္ခြဲျခားမရႏိုင္ေသာသူလွ်ိဳမ်ားကို ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေစလႊတ္ထားရာ ကုမၸဏီပုလိပ္တို႕ကမူ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ား၏လႈပ္ရွားမႈသတင္းကို ရခိုင္သားမ်ားထံမွမရရွိႏိုင္ၾကေခ်။ ၁၈၁၂-ခု၊ ေဖေဖၚ၀ါရီလ(၂)ရက္ေန႕တြင္ တက္ကနာ့ဖ္တပ္မွဴး ကိုယ္တိုင္နယ္စပ္တစ္ေလွ်ာက္ စစ္ဆင္ သည္။
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ားႏွင့္ေတြ႕၍ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားသည္။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္သားအေျမာက္အျမား ဖမ္းဆီးျခင္း ခံရသည္။ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ရွံဳးနိမ့္မႈသည္ ရခိုင္လူထုအေပၚရွိေနေသာ သူ၏ႀသဇာကို ေလ်ာ့နည္းေပ်ာက္ပ်က္ မသြားေစႏိုင္ပါ။ ရာမူး(Ramu)အနီးတ၀ိုက္မွ ရခိုင္သားမ်ားစြာတို႕ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံကို ေလးစားၾကည္ညိဳ၍ျဖစ္သည္။
တစ္ခ်ိဳ႕မွာ ေၾကက္ရြံ႕မႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။
၁၈၁၂-ခုႏွစ္ မိုးရာသီတစ္ခုလံုးနီးပါး စစ္တေကာင္းေတာင္ပိုင္းေဒသမွာ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ား၏ လက္တြင္း၌ ေကာ့ဘဇားကိုသိမ္းပိုက္လိုက္ၿပီး ဌာနခ်ဳပ္ျပဳလုပ္ထာသည္။ တက္ကနာ့ဖ္မွကုမၸဏီ ပုလိပ္တို႕မွာ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ား၏ တိုက္ခိုက္မႈကို ေၾကာက္ရြံ႕သျဖင့္စခန္းမွ စြန္႕ခြာ၍ ရာမူးသို႕ေျပာင္းေရြ႕ေနထိုင္ခဲ့ ၾကသည္။
ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္တို႕သည္ ဟာရဘင္း(Harbang)ကိုလည္း ေရေၾကာင္းမွ တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ေလွအစီး (၅၀)ေက်ာ္ တပ္သားအျပည့္ပါ၀င္သည္။ ၁၈၁၂-ခု၊ ႏို၀င္ဘာလတြင္ပင္ လက္ဖတိန္နင္ယန္း(Lt.Young) ဦးေဆာင္ေသာကုမၸဏီတပ္ဖြဲ႕သည္စစ္တေကာင္းမွထြက္ခြာလာၿပီး ေကာ့ဘဇားကိုတိုက္ခိုက္သည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ားရွံဳး၍ ေတာင္ကုန္းမ်ားေပၚသို႕တက္ေျပးခဲ့ရသည္။ ေလွအစီး(၁၅၀)ခန္႕ႏွင့္ ဆန္စပါး၊ လက္နက္၊ရိကၡာမ်ားဆံုးရွံဳးခဲ့ရသည္။ ေကာ့ဘဇားဌာနခ်ဳပ္လည္း အသိမ္းခံလိုက္ရသည္။ ၁၈၁၃-ခု၊ ေျခာက္ေသြ႕ရာသီတြင္ စစ္တေကာင္းေဒသတစ္ခြင္၌ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ား၏ တိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီးမႈမ်ားရွိခဲ့သည္။
သူ၏ေနာက္လိုက္တခ်ဳိ႕မွာ သူ႕ထံမွစြန္႕ခြာမႈမ်ားရွိလာသည္။ ၁၈၁၃-ခု၊ ဇူလိုင္လတြင္ စစ္တေကာင္းအေရွ႕ပိုင္းေတာင္တန္းေဒသ၌ ခံတပ္ႀကီးတစ္ခုကို ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ထိုလမွာပင္ ဟာရဘင္းကို ၀င္ေရာက္စီးနင္းၿပီး သူ၏ႏို႕စို႕အရြယ္ သမီးငယ္ႏွစ္ေယာက္ကို ေခၚေဆာင္ယူလာ ခဲ့သည္။ အမိဘက္မွအဖိုးအဖြားတို႕ႏွင့္အတူ ေနထိုင္ေသာ ကေလးငယ္မ်ားျဖစ္သည္။
၁၈၁၃-ခု၊ ေအာင္တိုဘာလတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏လႈပ္ရွားမႈ ပိုမိုျပင္းထန္လာသည္။ ေျမျပန္႕ရခိုင္မ်ားထံမွ ေပးပို႕ေသာရိကၡာႏွင့္ လက္နက္မ်ားေလွျဖင့္ ေရာက္လာသည္။ ရခိုင္လူထုတစ္ရပ္လံုးသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံအား လွ်ိဳ႕၀ွက္ကူညီေနၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ေကာ့ဘဇားႏွင့္ ဟာရဘင္းမွ လူမ်ား၊
ရခိုင္ျပည္ဘက္မွ ေျပာင္းေရႊ႕လာေရာက္ခဲ့သူမ်ားအားလံုးကဗိုလ္ခ်င္းပ်ံကို ေထာက္ခံအားေပးခ်က္ရွိသည္။
၁၈၁၄-ခု၊ မတ္လတြင္ တပ္သား(၁၅၀)ပါအဖြဲ႕သည္ နတ္ျမစ္တို႕ေလွျဖင့္စုန္ဆင္း၍ ဒါခိုင္ညီလာ(Dakhin Nhila)ကို
၀င္ေရာက္စီးနင္းသည္။ ဇူလိုင္လမိုးရာသီတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံသည္ တပ္သား (၇၀၀)ခန္႕ႏွင့္အတူ ေတာင္ေပၚစခန္းတြင္ေနခဲ့သည္။ ၁၈၁၄-ခု ေႏွာင္းပိုင္းတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံတပ္မ်ား ဟာရဘင္းႏွင့္ ခ်ာကရိယား(Charkaria)တ၀ိုက္တြင္၌ တိုက္ပြဲမ်ားျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ကုမၸဏီတပ္မ်ားႏွင့္ ဟာရာ ဘင္း၌ တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားရာဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ လက္ရင္းတပ္ဗိုလ္ မီးဇာ(Maza)အား ဖမ္းမိသြားသည္။ မီးဇာမွာ ရူပီေငြ (၁၀၀၀)ဆုေငြထုတ္ခံထားရသူျဖစ္သည္။
ကုမၸဏီတပ္မ်ား ရာမူးကိုလည္း တိုက္ခိုက္လာၾကသည္။ ၁၈၁၄-ခု၊ ႏို၀င္ဘာလတြင္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံ၏ ဌာနခ်ဳပ္ဒူလာဟာရာဇ(Dulaharaza)အသိမ္းခံလိုက္ရရာ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံႏွင့္ သူ၏တပ္မ်ား လြတ္ေျမာက္သြား ၾကသည္။ မီးဇာကိုဖမ္းမိသြားျခင္းသည္ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံအတြက္ အရွိဳက္ထိုးခံလိုက္ရျခင္းျဖစ္သည္။ ေတာႀကီး
ေတာင္ႀကီးထဲတြင္ ေလးႏွစ္တာမွ် ေျပးလႊားတိုက္ခိုက္ေနခဲ့ရမႈေၾကာင့္က်န္းမာေရးသည္ ယိုးယြင္းလာသည္။ ၁၈၁၅-ခု၊ ဇန္န၀ါရီ(၂၅)ရက္ေန႕တြင္ ရာမူးမွ သံုးရက္ခရီးကြာေ၀းေသာပူေလာင္ခ်ဴရာ(Pulungchura)အရပ္ရွိ ေတာင္ကုန္း၌ နာမက်န္း၍ ဗိုလ္ခ်င္းပ်ံေသဆံုးသည္။ သူေသဆံုးၿပီးေနာက္
သူ႕တပ္မ်ားလည္း ဖရိုဖရဲၿပိဳကြဲ သြားေတာ့သည္။
(B.p.pearn ၏ King-bering) (JBRS)ႏွင့္ ဦးလွထြန္းျဖဴ(သမိုင္း)၏ မဇၥၽိမေဒသအေရးေတာ္ပံုက်မ္းကိုမွီျငင္းေရးသားသည္။)
(ဦးေ၀စိန္ေအာင္)
email: uwaiseinaung@gmail.com
ပထမဆံုးျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးကို မ်ိဳးေစ့ခ်ေပးခဲ့သူ အာ႐ွနီဝန္းအ႐ွင္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ အတၳဳပၸတၱိအက်ဥ္း


ရခိုင္စာေပ ျမန္မာႏိုင္ငံအႏွ႔ံသို႔ ျမန္မာစာေပအျဖစ္ျဖင့္ေရာက္ရွိသြားရပံု သမိုင္း အက်ဥ္း
ျမန္မာရာဇဝင္မ်ားေဖၚျပခ်က္အရ " ပု-ပင္္း-အင္း-ေတာင္-
ေညာင္ရမ္းေနာင္-ကုန္ေဘာင္ႏွစ္ေခတ္တြဲ" ဟူသည္ႏွင့္
အညီ ျမန္မာတို႔တြင္
(၁) ပုဂံေခတ္
(၂) ပင္းယေခတ္
(၃) အင္းဝေခတ္
(၄) ေတာင္ငူေခတ္
(၅)ေညာင္ရမ္းေခတ
္(၆) အမရပူရေခတ္
(၇) မႏၲေလးေခတ္ ဟူ၍ ေခတ္ႀကီးခုနစ္ေခတ္ရွိခဲ႔ေလ
သည္။
ရခိုင္တို႔တြင္" ဒြါ- ေဝ - ဓည- ပဒုတထား- ေက်ာက္ေလွ
ကားေဝသာ- ေလးၿမိဳ႕လာ- သံုးျဖာေျမာက္ဦးေခတ္" ဟူ
သည္ႏွင့္အညီသမိုင္းမတင္မွီ
(၁) ဒြါရာဝတီေခတ္
(၂) ေဝသာလီေခတ္ဟူ၍ ႏွစ္ေခတ္
သမိုင္းတင္ၿပီးေနာက္
(၃) ပထမဓညဝတီေခတ္
(၄) ဒုတိယဓညဝတီေခတ္
(၅) တတိယဓညဝတီေခတ္
(၆) ေက်ာက္ေလွကားေဝသာလီေခတ္
(၇) ေလးၿမိဳ႕ေခတ္
(၈) ပထမေျမာက္ဦးေခတ္
(၉) ဒုတိယေျမာက္ဥိးေခတ္
(၁၀) တတိယေျမာက္ဦးေခတ္ ဟူ၍ ရွစ္ေခတ္
စုစုေပါင္း (၁၀) ေခတ္ရွိခဲ႔ေလသည္။
ထိုေခတ္အဆက္ဆက္တို႔တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံပုဂံကို
"ၾကာ-အိုး-အံ-ပုဂံတည္" ဟူေသာရာဇဝင္လကၤာအရ
ပ်ဥ္ျပားမင္းသည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္(၂၁၁) ခုတြင္တည္ထား
ခဲ႔ၿပီး ထိုႏွင့္ေခတ္ၿပိဳင္ရခိုင္ၿပည္္၌ ယင္းမတိုင္မွီ(၃၁)ႏွစ္အ
လို
သကၠရာဇ္(၁၈၀)ခုကပင္ ေခတၱသင္မင္းႀကီးသည္ ေလးၿမိဳ႕
ေခတ္ဦးပဥၥာၿမိဳ႕ကိုတည္ထားခဲ၍ စည္ပင္ေနေလၿီပီ။
ထိုပဥၥာၿမိဳ႕တည္ ေခတၱသင္မင္းႀကီးေနာက္ သံုးဆက္
ေျမာက္ျဖစ္ေသာ မင္းရင္ျဖဴသည္ သကၠရာဇ္(၂၀၉) ခုတြင္
ပဥၥေလာဟာရတနာတို႔ျဖင့္ ဆင္းတုေတာ္တစ္ဆူကိုသြန္း
လုပ္ပူေဇာ္ခဲ႔ၿပီး ပလႅင္ေတာ္စမၼခဏ္၌ ရကၡဝဏၰအကၡရာေခၚ
ရခိုင္စာေပအကၡရာျဖင့္ ေကာင္းမႈရွင္စာတမ္းထိုးထားခဲ႔ပါ
သည္။ ဥာဏ္ေတာ္မွာယခုအတိုင္းအတာျဖင့္ ၁၄ ့၃လက္မ
ျမင့္ကာ လက္ရွိ စစ္ေတြၿမိဳ႕ ေခါင္းေလာင္းေက်ာင္းတြင္
ပူေဇာ္ခံလ်ွက္ရွိေနပါသည္။
မူလစမၼခဏ္စာမွာ" သကၠရာဇ္---၉ ခု ကဆုန္လဆန္း
၆ ရက္ ၂လာ ၅နာရီေက်ာ္----ေရာက္-----ႀကီးသြန္းအဲ
သည္ ငရၤမၤျဖဴေကာင္းမႈ ပဥၥေလာဟာျဖင့္ၿပီးျပည့္စံုသည္
ဘုရားျပဳေသာအက်ိဳဝ္အားျဖင့္ ဘုရားမခ်ြတ္ျဖစ္ေစေသာဝ္္
ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
ျဖည့္စြက္အဓိပၸါယ္ေဖၚယူရလ်ွင္ "သကၠရာဇ္ ၂၀၉ ခု
ကဆုန္လဆန္း ၆ ရက္ တနလၤာေန႔ ၅ နာရီေက်ာ္အခိ်န္
ေရာက္ ဘုရားႀကီးသြန္းအပ္သည္ ပဥၥေလာဟာျဖင့္ၿပီးျပ
ည့္
စံုသည္ ဘုရားျပဳလုပ္ရေသာအက်ိဳးအားျဖင့္ ဘုရားမခ်ြတ္
ျဖစ္ေစေသာ္ဝ္" ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။
ဤကား ယေန႔ျမန္မာစာေပဟူ၍သတ္မွတ္ခံထားရ
ေသာ ရခိုင္စာေပကို ရခိုင္ေဒသ၌ေတြ႔ရေသာအေထာက္
အထားမ်ားစြာအနက္မွ တစ္္ခုျဖစသည္။
ဤစာေပအကၡျဖင့္ ျမန္မာတို႔ေဒသ၌ ေရွးဦးစြာေတြ႔ရွိရ
ေသာစာေပသက္ေသမွာ ျမေစတီေက်ာက္စာျဖစ္ပါသည္။
ျမေစတီေက်ာက္စာကို ပုဂံျပည့္ရွင္အေနာ္ရထာ၏ေျမး
က်န္စစ္မင္း၏သားေတာ္ ေဇယ်ေခတၱရာဘြဲ႔ခံ ရာဇကုမာရ
မင္းသားက ေကာဇာ(၄၇၅)ခု (ေအဒီ ၁၁၁၃)တြင္တည္
ထားခဲ႔ေၾကာင္း ရာဇဝင္မွတ္တမ္းမ်ားကျပဆိုၾကပါသည္။
အဆိုပါ စာေပႏွစ္ခုကိုႏိႈင္းယွဥ္လိုက္ေသာအခါ
ျမေစတီေက်ာက္စာသည္ မင္းရင္ျဖဴဘုရားစမၼခဏ္္စာ
ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၆၆)ႏွစ္ပင္ေနာက္က်ေၾကာင္း
ေတြ႔ရွိရပါသည္။
ဤသို႔ဆိုလွ်င္ ပုဂံျပည္၌ ေရွးယခင္ကစာေပမရွိခဲ႔ေလ
သေလာဟူျငားအ႔ံ။ ရွိခဲ႔ပါသည္။ ရွိခဲ႔ေသာစာေပမွာ ပ်ဴစာ
ေပျဖစ္ပါသည္။ ထိုပ်ဴစာေပကိုလည္း ျမေစတီေက်ာက္စာ
မွာပင္ေနာက္ဆံုးေတြ႔ရျခင္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျမေစတီ
ေက်ာက္စာကို ျမန္မာစာေပ၏အစ ပ်ဴစာေပနိဂံုးဟု
သုေတသီမ်ားသတ္မွတ္ထားၾကပါသည္။
ယင္းသို႔ျဖစ္လ်ွင္ ျမေစတီေက်ာက္စာတြင္ မွတ္တမ္း
တင္ရေလာက္ေအာင္ဖြ႔ံၿဖိဳးခဲ႔ေသာပ်ဴစာေပသည္ ရုတ္တရ
က္
ေပ်ာက္ကြယ္၍ ယခင္ကမရွိခဲ႔ဘူးေသာျမန္မာစာေပသည္
ေကာင္းကင္ကက်လာသလို ခ်က္ခ်င္း အဘယ္ေၾကာင့္
ဖြ့ံၿဖိဳးၿပီးသားေပၚလာရပါသနည္း။ အေၾကာင္းကိုသမိုင္း
သက္ေသရွာေဖြၾကရမည္ျဖစ္ပါသည္။
အျဖစ္မွန္ကားဤသို႔ပင္ျဖစ္ပါသည္။
ရခိိုင္ပဥၥာၿမိဳ႕ (၁၂) ဆက္ေျမာက္ဘုရင္ မင္းဘီလူးကို
ဝေရာင္းငွက္ေခၚ အမတ္အသခၤယာပုန္စားေသာေၾကာင့္
အိမ္ေရွ့မင္းသား မင္ရဲဘယသည္ မိဖုရားေစာေပါက္ညို
(ေပါက္ညိဳျမ)ႏွင့္ အမတ္ပညာရွိ အေျခြအရံပရိသတ္ကို
အတူေခၚလ်ွက္ သကၠရာဇ္(၃၄၆) (ေအဒီ ၉၈၄)တြင္
ဘူးရြက္မညိွဳးလမ္းမွ ပုဂံျပည္သို႔ေရွာင္တိမ္းကာအေနာ္ရ
ထာမင္းေစာထံ ခိုလံႈခစားခဲ႔ပါ၏။(သကၠရာဇ္ကြဲခ်က္ရွိ)
ထိုအခ်ိန္ကား အေနာ္ရထာမင္းေစာသည္ပုဂံျပည္တြင္
မူလကကိုးကြယ္ေနေသာအေရးႀကီးသာသနာကို ၿဖိဳခြင္း
သုတ္သင္ေနေသာအခ်ိန္ကာလျဖစ္၏။ ပုဂံျပည္သံုးစာေပ
ျဖစ္ေနေသာ ပ်ဴစာေပမွာ အေရးႀကီသာသနာမွသင္ယူရ
ေသာစာေပျဖစ္ေန၏။ အေရးႀကီးတို႔သည္ သူတို႔၏ လုပ္ႀကံ
ဖန္တီးထားေသာဝါဒမ်ာကို ပ်ဴစာေပျဖင့္မွတ္တမ္း
တင္ထားၾက၏။ ထို႔႔ေၾကာင့္ ပ်ဴစာေပသည္ ထိုအခ်ိန္က
အေရးႀကီးစာေပျဖစ္ေနေလသည္။
အေရးႀကီးသာသနာကိုသုတ္သင္ၿဖိဳခြင္းရာတြင္ ပ်ဴစာေပ
သင္ၾကားေရးသည္ ဘုရင္ကမ်က္ႏွာသာမေပးေသာရန္သူ႕
စာေပအျဖစ္သတ္မွတ္ခံရေသာေၾကာင့့္ အေရးႀကီစာေပမ်
ား
ကိုမီးရိႈ႕ဖ်က္ဆီးလိုက္ၾကေသာအခါ ပ်ဴစာေပတို႔သည္ အေရး
ႀကီးသာသနာႏွင့္အတူ ခ်က္ခ်င္းရပ္ဆိုင္းကာ တိမ္ေကာ
ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ႔ရေလသည္။ ဤကား ပ်ဴစာေပ၏
နိဂံုးပင္ျဖစေလသည္။
အျခားတစ္ဖက္တြင္ကား ရခိုင္အိမ္ေရွ့မင္းသား မင္းရဲ
ဘယႏွင့္အတူလိုက္ပါလာၾကေသာအမတ္ပညာရွိမ်ားသည္
လက်ာ္မင္းနံ ေရႊဂူသာတိို႔ကဲ႔သို႔မင္းသားမင္းသမီးငယ္မ်ား
ႏွင့္ မိမိတို႔၏သားငယ္သမီးငယ္မ်ာကို မိမိတို႔ရခိုင္စာေပကို
သင္ၾကားၿမဲသင္ၾကားလ်ွက္သာရွိေနၾက၏။ ထို အမတ္
ပညာရွိမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္
ပိဋကတ္သံုးပံုကို က်ြမး္က်င္စြာတတ္ေျမာက္ၾကသူမ်ားျဖစ္
၏
အေနာ္ရထာမင္းႀကီးသည္ သထံုမွ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ား
ရလာေသာအခါ ထိုပိဋကတ္ေတာ္လာတရားေတာ္မ်ားကို
နားလည္ႏိုင္ေရး သင္ယူႏိုင္ေရးအတြက္ က်ြမ္းက်င္သူ
ပညာရွင္မ်ားအထူးလိုအပ္လာေလသည္။ ထိုအခက္အခဲ
ဟူသမ်ွကို ရခိုင္ပညာရွိအမတ္မ်ားက ကူညီသင္ၾကား
ေျဖရွင္းေပးၾက၏။ ထိုအခါ ရာဇကုမာရတို႔ကဲ႔သို႔မင္းသား
မင္းသမီးငယ္မ်ား တိုင္သူျပည္သားတို႔၏ကေလးသူငယ္မ်ာ
း
သည္ ပိဋကတ္စာေပတတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ရခိုင္ပညာ
ရွိမ်ားထံမွသင္ယူၾက၏။
ရခိုင္ပညာရွိအမတ္မ်ားသည္ ရခိုင္စာေပအကၡရာျဖင့္
ပုဂံမင္းသားမင္းသမီးကေလးသူငယ္မ်ားကိုသင္ၾကားေပး
ၾကပါ၏။ ထို႔ေၾကာင့္ေနာင္မၾကာမွီ ျမေစတီေက်ာက္စာမွ
ျမန္မာစာေပ သည္ မိုးေကာင္းကင္မွ ဥပပတ္ပဋိသေႏၶျဖင့္
နတ္သားနတ္သမီးက်လာဘိသကဲ႔သို႔ ဘြားကနဲ႔ေပၚေပါက္
လာျခင္ျဖစ္ပါသည္။
ဤသို႔ျဖင့္ ရခိုင္စာေပသည္ ျမန္မာစာေပဟူေသာအမည္သ
စ္ကိုခံယူလ်ွက္ ျမန္မာႏိုင္ံ
အႏွံ႔ ျပန္႔ႏွ႔ံသြားရပါသတည္း
ပညာပါရမီဆရာေတာ္(ဦးရာဇ္ၿမီ)
---------------------------------------------
--------------------
က်မ္းကိုး
(၁) သမႏၲစကၡဳဒီပနီ(မံံုေရြးေဇတဝနဆရာေတာ္ႀကီး)
(၂) ရခိုင္ရာဇဝင္သစ္က်မ္း (အရွင္စႏၵမာလာလကၤာရ)
(၃) ျမေစတီေက်ာက္စာ(လွသမိန္)
(၄) ပုဂံေခတ္ႏိုင္ငံေရးသမိုင္း(ေဒါက္တာသန္းထြန္း)
(၅) တေန႔တလံ ပုဂံဘယ္ေျပးမလဲ(ေဒါက္တာသန္းထြန္း)
(၆) ေက်ာင္းသံုးျမန္မာရာဇဝင္ (ဦးဘသန္း)
(၇) မင္းရင္ျဖဴေကာင္းမႈ စမၼခဏ္စာ
(၈) သာသနာလကၤာရစာတမ္း(မဟာဓမၼသႀကၤန္)
No automatic alt text available.
Sunday, August 21, 2016
ျမန္္မာႏိုင္ငံတြင္ ဘဏ္လုပ္ငန္းကို ပထမဆံုးစတင္ခဲ့သူ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ဦးရဲေက်ာ္သူ
--------------------------------
ဘဏ္သူေဌး ဦးရဲေက်ာ္သူ (၁၈၃၃-၁၉၁၀)
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဘဏ္လုပ္ငန္းကို ပထမဦးဆံုး စတင္လုပ္ကိုင္သူ၊ (၁၉၀၀)ျပည့္ႏွစ္၀န္းက်င္ကပင္ အိႏိၵယ ႐ူပီးေငြ သိန္းတစ္ရာခန္႔ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံထားသည့္ "ဦးရဲေက်ာ္သူ အင္ ကုမၸဏီလီမီတက္" လုပ္ငန္းကိုတည္ေထာင္ခ့ဲသူ၊ သူ႔ေခတ္သူ႔အခါက ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ အခ်မ္းသာဆံုး လုပ္ငန္း႐ွင္၊ သူ႔လက္ႏွင့္ထိသမွ် ေငြျဖစ္သည္ဟု တင္စားေျပာခံရသူ၊ အိႏိၵယအစိုးရကပင္ ဖိတ္ၾကား၍ သူေဌးဘဲြ႔ႏွင့္ က်က္သေရေဆာင္ ေ႐ႊစလြယ္ခ်ီးျမွင့္ခံခ့ဲရသူ ျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းသင္ပညာ မ႐ွိေသာ္လည္း ထူးျခားေသာ ဇြဲလံု႔လ၀ီရိယ တီထြင္ဥာဏ္ႏွင့္ ျပည့္စံု၍ ေလွထိုးသားဘ၀မွ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း႐ွင္ ျဖစ္လာသူ၊ သူေဌးျဖစ္လာေသာ္လည္း ဘ၀မေမ့ဘဲ ေလွထိုးသားဘ၀က အသံုးျပဳခ့ဲသည့္ ေလွာ္တက္ကို ေ႐ႊခ်လ်က္ အိမ္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားသူ၊ ထူးျခားမွဳတစ္ရပ္မွာ အမ်ားအက်ဳိးအတြက္ ေန႔စဥ္နံနက္ ၄ နာရီ အိပ္ရာမွထကာ လက္ဆြဲမီးအိမ္ကိုင္ ကုလားတပည့္ကေလးႏွင့္ အတူ ၿမိဳ႕ကိုလွည့္၍ "အရပ္သားတို႔၊ ႐ြာသားတို႔၊ ထၾကေလာ့၊ ေရထဲတြင္ ေငြေတြ ေမွ်ာေနသည္၊ ဆယ္ယူၾကေလာ့"ဟု ေဆာ္ၾသေလ့႐ွိသူ စသည့္ ေကာင္းသတင္း အဖံုဖံုႏွင့္ ျပည့္စံုေသာ စြန္႔စားတီထြင္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း႐ွင္တစ္ဦး ျဖစ္သည္။
ဦးရဲေက်ာ္သူကို ၁၈၃၃ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔၌ ယခု ဘဂၤလားေဒ့႐ွ္ႏိုင္ငံ၊ ပင္း၀ါၿမိဳ႕အနီး ပဲတလီေက်း႐ြာ၌ ဖြားသည္။ အဖမွာ ရခိုင္တိုင္းရင္းသား ဦးဒိုးေအာင္ႀကြယ္ျဖစ္၍ ညီအစ္ကို ၄ ဦးတြင္ တတိယ ေျမာက္ ျဖစ္သည္။ အစ္ကို ရဲေဘာ္သြယ္၊ ရဲျမသြယ္ႏွင့္ ညီမွာ ရဲေအာင္႐ွီ ျဖစ္သည္။
အ႐ြယ္ေရာက္လွ်င္ ညီအစ္ကိုႏွစ္ဦး မိမိတို႔၏ဇာတိ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕သို႔အလုပ္႐ွာရန္ ျပန္လာၾကသည္။ မၾကာမီ အစ္ကိုျဖစ္သူမွာ မိဘမ်ားထံျပန္သြား၍ တစ္ဦးတည္း စစ္ေတြ၌ ႀကံဳရာအလုပ္ကို လုပ္ကိုင္ခ့ဲသည္။ ပထမဦးဆံုး စစ္ေတြၿမိဳ႕ ကန္ဒကာသူေဌးႀကီး ဦးသံၿခီြ၏ ကုန္ေရာင္းေလွတြင္ ေလွထိုးသားအျဖစ္ စတင္လုပ္ကိုင္ခ့ဲသည္။ အလုပ္ကို ႐ိုး႐ိုးသားသားႏွင့္ ႀကိဳးစား႐ံုမွ်မက ၀ီရိယ႐ွိမွဳ အေျမာ္အျမင္ ႐ွိမွဳတို႔ေၾကာင့္ ေလွထိုးသား ေမာင္ရဲေက်ာ္သူကို သူေဌးႀကီး ဦးသံၿခီြက သမီးျဖစ္သူ မသံဒါျဖဴႏွင့္ လက္ထပ္ ေပးခ့ဲသည္။
လက္ထပ္ပြဲၿပီးေနာက္ ရ႐ွိေသာ မဂၤလာ လက္ဖြဲ႔ ရတနာေ႐ႊေငြမ်ားကို ေယာကၡမ၏ အလုပ္တြင္ ႐ွယ္ယာအျဖစ္ ျပန္လည္အပ္ႏွံ၍ စီးပြားေရးကို ေဇာက္ခ်လုပ္ကိုင္ခ့ဲသည္။ သစ္လုပ္ငန္း၊ အေ႐ွ႕ပါကစၥတန္ (ယခု ဘဂၤလားေဒ့႐ွ္) မွ ေဆး႐ြက္ ေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္း၊ ပင္လယ္ကူးေလွသမၺန္မ်ားမွ ျမစ္သဲ႐ွင္၀ယ္ယူမွဳလုပ္ငန္း၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕အနီး ေျမ႐ိုင္းမ်ား ၀ယ္ယူျမွဳပ္ႏွံမွဳလုပ္ငန္း၊ ေျမငွားလုပ္ငန္း၊ ဆန္စပါး ေရာင္း၀ယ္ေရး၊ ဗ်ဳိင္းေတာင္၊ ဗ်ဳိင္းေမႊး ေရာင္း၀ယ္ေရးလုပ္ငန္း စသည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ဳိးစံု လုပ္ကိုင္ခ့ဲရာ ထိုေခတ္ ထို အခါက ရခိုင္ျပည္နယ္ စစ္ေတြၿမိဳ႕၌ အခ်မ္းသာဆံုး လုပ္ငန္း႐ွင္တစ္ဦးျဖစ္ခ့ဲသည္။
ဦးရဲေက်ာ္သူသည္ ေအာက္ေျခမွ တက္လာသူ ဘ၀နာခ့ဲသူပီပီ ဆင္းရဲသား၊ ေတာင္သူ လယ္သမားမ်ားအေပၚ စာနာမွဳ႐ွိသည္။ ဆန္စပါးေရာင္း၀ယ္ေရး လုပ္ငန္းတြင္ မိုးဘရားသား၊ စတီးဘရားသား၊ ဘလုတ္ဘရားသား စသည့္ ႏိုင္ငံျခားကုမၸဏီမ်ား၏ ေစ်းႏွိမ္မွဳကို နည္းမ်ဳိးစံုႏွင့္ ကာကြယ္၍ ရခိုင္ေတာင္သူလယ္သမားမ်ား မနစ္နာေစရန္ စပါးေစ်းကို ပိုမိုေပးခ့ဲသည္။ ဦးရဲေက်ာ္သူ၏ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအနက္ စစ္ေတြၿမိဳ႕၌ ဖြင့္လွစ္ခ့ဲသည့္ "ဦးရဲေက်ာ္သူ အင္ကုမၸဏီလီမီတက္" လုပ္ငန္းသည္ အထင္႐ွားဆံုးျဖစ္သည္။ ဤလုပ္ငန္းတြင္ ကုမၸဏီ႐ွယ္ယာ ပိုင္ဆိုင္သူမ်ားထံမွ အပ္ေငြႏွင့္ ထုတ္ေငြမ်ားကို ခ်က္လက္မွတ္စနစ္သံုး၍ ေငြေခ်းျခင္း၊ ေ႐ႊေပါင္၊ ေျမေပါင္လက္ခံျခင္းတို႔ကို ေဆာင္႐ြက္ေသာေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပထမဦးဆံုးဘဏ္လုပ္ငန္းပိုင္႐ွင္ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။ ထိုဘဏ္လုပ္ငန္းသည္ ၁၉၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ၀န္းက်င္တြင္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ႐ူပီး ေငြသိန္းတစ္ရာေက်ာ္ ႐ွိသည္။
ဦးရဲေက်ာ္သူ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ သတၱမေျမာက္သားျဖစ္သာ ဦးေ႐ႊသာသည္ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ၀န္းက်င္တြင္ တရား၀င္ဘဏ္အျဖစ္ စနစ္တက် တည္ေထာင္၍ ေဆာင္႐ြက္ခ့ဲသည္။ ယင္းဘဏ္မွ "မသံဒါျဖဴအင္ ကုမၸဏီ ယလီမီတက္"ကို ခြဲျခား တည္ေထာင္၍ အိမ္ငွားခ၊ ေျမငွားခ ေကာက္ခံသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ခ့ဲသည္။
ဦးရဲေက်ာ္သူ၏ ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာမွဳ ဂုဏ္သတင္းေၾကာင့္ အိႏိၵယအစိုးရက ဖိတ္ၾကား၍ အိႏိၵယသူေဌးမ်ားကို ခ်ီးျမွင့္သည့္ သူေဌးဘြဲ႔ႏွင့္ က်က္သေရေဆာင္ ေ႐ႊစလြယ္ရတံဆိပ္ ခ်ီးျမွင့္ခ့ဲသည္။ ၿဗိတိသွ်ျမန္မာျပည္ ေကာ္မ႐ွင္နာ၏ အႀကံေပးဘုတ္အဖြဲ႔၀င္အျဖစ္လည္း ပါ၀င္ေဆာင္႐ြက္ခ့ဲရသည္။
စီးပြားေရး ေအာင္ျမင္လာသည္ႏွင့္အမွ် ဘုရားတည္၊ ေက်ာင္းေဆာက္ အလွဴဒါနအေျမာက္အျမား ျပဳလုပ္ခ့ဲသည္။ အထင္႐ွားဆံုးမွာ ေက်ာက္ေတာ္႐ွိ မဟာမုနိဘုရား သိမ္တန္ေဆာင္းေတာ္ႀကီး၊ ေၾကးဆင္းတုေတာ္ႀကီးတို႔ ျဖစ္သည္။ ထိုစဥ္က ထင္႐ွားေသာ လယ္တီဆရာေတာ္ႀကီးကိုလည္း စစ္ေတြၿမိဳ႕သို႔ပင့္၍ တရားပြဲမ်ားက်င္းပေပးခ့ဲသည္။ လူမွဳေရးအေနျဖင့္ စစ္ေတြ ေဆး႐ံုႀကီး၌ အမ်ဳိးသမီးသားဖြားေဆာင္ကို ေဆာက္လုပ္ လွဴဒါန္းခ့ဲသည္။ ယခုအခါ သံေက်ာင္း (သို႔) ဦးရဲေက်ာ္သူေက်ာင္းဟု အမည္တြင္ေသာ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းကို သက္႐ွိထင္႐ွား ရွိစဥ္ကပင္ ေဆာက္လုပ္ရန္ သစ္မ်ား၀ယ္၍ စီစဥ္ခ့ဲသည္။ ေနာင္အခါ ဖခင္ကိုရည္စူး၍ သားသမီးမ်ားက သံထည္မ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ခ့ဲေသာေၾကာင့္ သံေက်ာင္းဟု အမည္တြင္ခ့ဲသည္။
ဦးရဲေက်ာ္သူႏွင့္ ေဒၚသံဒါျဖဴတို႔တြင္ သားသမီး (၁၀)ဦး ထြန္းကား၍ သား(၄)ေယာက္မွာ ထင္႐ွားသည္။ သားအႀကီးဆံုး ဦးခ်န္ထြန္းမွာ အဂၤလန္တြင္ ဥပေဒပညာသင္ၾကားခ့ဲၿပီး ဥပေဒေနာက္ဆံုးႏွစ္၌ ပထမတန္းမွ ေအာင္ျမင္ခ့ဲကာ ေနာင္အခါ ထင္႐ွားေသာ ဥပေဒပညာ႐ွင္တစ္ဦး ျဖစ္လာသည္။ ဦးခ်န္ထြန္းက့ဲသို႔ပင္ သားမ်ားျဖစ္ေသာ ဦးေ႐ႊသာ၊ ဦးေ႐ႊဘဲ၊ ဦးသာဇံ တို႔ကိုလည္း အဂၤလန္သို႔ေစလႊတ္၍ ဥပေဒပညာမ်ား သင္ၾကားေစခ့ဲသည္။
ဦးရဲေက်ာ္သူသည္ အသက္ ၇၇ ႏွစ္အ႐ြယ္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၇၂ ခုႏွစ္ နယုန္လျပည့္ေက်ာ္ (၁၃) ရက္ အဂၤါေန႔ နံနက္ (၈)နာရီတြင္ ကြယ္လြန္ခ့ဲသည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ သားသမီးမ်ားအတြက္ အေမြအျဖစ္ ႐ူပီးေငြသိန္း ၇၀ မွ် က်န္ရစ္ခ့ဲသည္။
ေမာင္ေဇယ်ာ ေရးသားေသာ ျမန္မာလူေက်ာ္ ၁၀၀ (ပထမစာ
အုပ္) မွ ေကာက္ႏုတ္ေဖာ္ျပသည္
၁၉၇၄ ခုႏွစ္ေႏွာင္းပိုင္းတိက သံုးရာသီ ၊ ေကာက္ဦးဆြမ္းတင္ ျပည္ေထာင္စုယိမ္းသာျခင္းမ်ား
ေရွးေဟာင္းရခိုင္သမိုင္း သုေတသနပညာ႐ွင္ ဦးစံသာေအာင္
ေရွးေဟာင္းရခိုင္သမိုင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ သုေတသန နယ္ပယ္တြင္ ႏိုင္ငံျခားသုေတသီ ပညာသွ်င္ အေတာ္မ်ားမ်ား ေပၚထြက္ခပါသည္။ ျမန္မာတိုင္းရင္းသားမ်ားထဲမွမူ လက္ခ်ိဳး ေရတြက္ၾကည့္လွ်င္ လက္တဖက္ပင္ ျပည့္မည္မထင္ပါ။ အထူးသျဖင့္ ရခိုင္ေခတ္ဦးေက်ာက္စာ၊ ေခါင္းေလာင္းစာ၊ ေၾကးျပားစာ၊ ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ စနစ္တက် သုေတသန ျပဳသူ အလြန္နည္းပါးခသည္။ ရခိုင္တိုင္းရင္းသားမ်ားထဲမွ ဦးစံေ႐ႊဘု၊ ရခိုင္ပ႑ိတ္ ဦးဦးသာထြန္း၊ ဦးေအာင္သာဦး ႐ို႕သာ ထင္ထင္ရွားရွား ဟိခသည္။ ဦးစံေ႐ႊဘုမွာ စစ္မျဖစ္မီက ရခိုင္ျပည္နယ္ ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ေရွးေဟာင္းသုေတသီ (Archaecologist) တဦးျဖစ္၍၊ ရခိုင္သမိုင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသန အသင္းဂ်ာနယ္ (The Journal of Burma Research Society) တြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ သုေတသန စာတမ္းမ်ား႐ြီးခသူ ျဖစ္သည္။ အျခားထင္ရွားသူ တဦးမွာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ႐ူပေဗဒပါေမာကၡ၊ ေနာင္တြင္ အထက္တန္းပညာ ဦးစီးဌာန ၫႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္ ျဖစ္လာသူ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ဦးစံသာေအာင္ (၁၉၂၅-၁၉၈၁) ျဖစ္သည္။
ဦးစံသာေအာင္သည္ ေရွးေဟာင္း ပ်ဴ၊ မြန္၊ ျမန္မာ အကၡရာရင္းျမစ္ ပညာသွ်င္ ဦးသာျမတ္ကိုစံျပဳ၍ သိပၸံပညာ နယ္ပယ္မွ ဝိဇၨာပညာရပ္ နယ္ပယ္သုိ႔ ကူးေျပာင္းလာသူ တဦး ျဖစ္သည္။ ဦးသာျမတ္သည္ စိုက္ပ်ိဳးေရး သိပၸံဘြဲ႕ရ လယ္သာ စိုက္ပ်ိဳးေရး ၫႊန္ၾကားေရးဝန္ဘဝမွ ယဥ္ေက်းမႈဗိမာန္ ၫႊန္ၾကားေရးဝန္၊ ျမန္မာစာေပ ဘာသာစာကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ သုေတသနပညာသွ်င္ အျဖစ္ထင္ရွားခသူ ျဖစ္သည္။ ထို႔အတူ ဦးစံသာေအာင္သည္လည္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္မွ ႐ူပေဗဒျဖင့္ မဟာသိပၸံဘြဲ႕ A.M. (Physics) ရ၍ ႐ူပေဗဒပါေမာကၡ၊ အထက္တန္းပညာ ဦးစီးဌာန ၫႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္အျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခေသာ္လည္း ေရွးေဟာင္းရခိုင္သမိုင္းႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈပညာသွ်င္အျဖစ္ ပိုမို ထင္ရွားခပါသည္။
ေရွးေဟာင္းရခိုင္သမိုင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ ေခတ္အဆက္ဆက္ စနစ္တက် တူးေဖာ္မႈ အားနည္းခသည္။ ထို႔ျပင္ ရခိုင္ရာဇဝင္သည္လည္း အျခားေသာ ရာဇဝင္မ်ား နည္းတူ ဒ႑ာရီဆန္ေသာ ေရွးေဟာင္း အစဥ္အလာ ေျပာစကားမ်ား၊ ထူးကဲအံ့ၾသဖြယ္ရာမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္နီရာ ခိုင္မာမႈ မဟိလွေခ်။ သို႔ေသာ္ ေအဒီ ၇၂၉ ဝန္းက်င္တြင္ ေရးထိုးခသည္ဟု ယူဆေသာ အာနႏၵစ႑ႏၵ ေက်ာက္စာကို ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ဦးဟိ သွ်စ္ေသာင္းဘုရား၌ ေခတ္ဦး ရခိုင္ သမိုင္းသည္ ပိုမို ပီျပင္လာပါသည္။ အာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာကို သွ်စ္ေသာင္းဘုရား အနီးတြင္တိြရေသာေၾကာင့္ သွ်စ္ေသာင္းဘုရား ေက်ာက္စာဟုလည္း ေခၚေဝၚခကတ္သည္။ ဤေက်ာက္စာကို ရခိုင္ဘုရင္မင္းဗာႀကီး (၁၅၃၁-၁၅၅၃) လက္ထက္တြင္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ နန္းေတာ္ရာကုန္း အနီးမွ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ သွ်စ္ေသာင္းဘုရားအနီး ေျပာင္းေ႐ႊ႕ထားချခင္း ျဖစ္သည္။ အာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာအရ ရခိုင္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းသည္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ အေစာဆံုး ၿမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ားဟု ယူဆေသာ ဗိႆႏိုး၊ ဟန္လင္း၊ သေရေခတၲရာ႐ို႕ႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ဟု ပညာသွ်င္မ်ားက သတ္မွတ္ခကတ္သည္။
အာနႏၵစျႏၵေက်ာက္စာကို ပထမဦးဆံုး အဓိပၸာယ္ေဖာ္ထုတ္၍ စာတမ္း႐ြီးသားခေသာ ပညာသွ်င္မွာ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ၊ ေအာက္စဖို႔ဒ္တကၠသိုလ္၊ ေဘလီယာေကာလိပ္မွ အေရွ႕တိုင္း ပညာပါေမာကၡ ေဒါက္တာအီးအိပ္ခ်္ဂြၽန္စတင္ ( Dr.E.H. Johnston) ျဖစ္သည္။ ဂြၽန္စတင္ႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ ေလ့လာသူ တဦးမွာ အိႏိၵယေက်ာက္စာဝန္ ေဒါက္တာ ဒီစီဆာကား (Dr. D. C. Sircar) ျဖစ္သည္။ ဂြၽန္စတင္၏ စာတမ္းသည္ ဂြၽန္စတင္ ကြယ္လြန္ၿပီးမွ ဆာရစ္ခ်တ္ဘန္း (Sir Richard Bum) ႏွင့္ ပါေမာကၡဂ်ီအိပ္ခ်္လုစ္ (G. H. Luce) ႐ို႕၏ ႀကိဳးစား တည္းျဖတ္မႈျဖင့္ ထြက္ေပၚလာျခင္း ျဖစ္သည္။ ဂြၽန္စတင္၏ 'ရခိုင္ျပည္နယ္ဟိ သကၠတ ေက်ာက္စာအခ်ိဳ႕' Some Sanskrit Inscriptions of Arakan စာတမ္းကို ၁၉၄၄ ခုႏွစ္ထုတ္ အေရွ႕တိုင္းႏွင့္ အာဖရိက ပညာ ေလ့လာေရး စာေစာင္ အတြဲ ၁၁၊ အပိုင္း၂၊ Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 11, Pt. 2 (1944) တြင္ တြိ႕ႏိုင္ပါသည္။ ေဒါက္တာ ဆာကားသည္ ရခိုင္ေက်ာက္စာမ်ား အေၾကာင္းကို အိႏိၵယ အက္ပီဂရမ္ဖီယာ India Epigraphia, Vol. 32 (1975) ႏွင့္ Vol. 37 (1967) ႐ို႕တြင္ ႐ြီးသားခသည္။အာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာသည္ ေခတ္ဦး ရခိုင္သမိုင္းအတြက္ အလြန္ အေရးပါ လွပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆရာမင္းသုဝဏ္သည္ ၁၉၅၁-၅၂ ခုႏွစ္ထုတ္ ဓညဝတီမဂၢဇင္း၌ 'အာနႏၵစျႏၵ၊ သွ်စ္ရာစု ရခိုင္မင္းတပါး' အမည္ျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ေရွးေဟာင္း သုေတသန အရာဟိ မြန္ဘိုေကသည္ ျပည္ေထာင္စု ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ အတြဲ ၂၊ အမွတ္ ၇ (မတ္ ၁၉၅၇) တြင္ 'သွ်စ္ေသာင္းဘုရားမွ သကၠတ ေက်ာက္စာတိုင္' ေဆာင္းပါးျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ေဒါက္တာ သန္းထြန္းသည္ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္ထုတ္ ေခတ္ေဟာင္း ျမန္မာရာဇဝင္တြင္ 'ရခိုင္ေခတ္ဦး' အမည္ျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ဦးေအာင္သာဦးသည္ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္ထုတ္ ရခိုင္ ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ အတြဲ ၁၊ အမွတ္ ၁ တြင္ 'ေဝသာလီ' ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ လည္းေကာင္း႐ီးသားခကတ္သည္။ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပေရ တတိယ အႀကိမ္ေျမာက္ သုေတသန ကြန္ဂရက္တြင္ မႏၱေလး တကၠသိုလ္ ပါဠိဌာနမွ ဆရာျမင့္ေဆြ သည္ 'အာနႏၵစျႏၵ သကၠတေက်ာက္စာ' အမည္ျဖင့္ သုေတသန စာတမ္း ဖတ္ၾကားခ၍ စာပႏွီင့္ လူမႈေရး သိပၸံဂ်ာနယ္၊ အတြဲ ၂၊ အမွတ္ ၃၊ စက္တင္ဘာ ၁၉၆၉ တြင္ ပံုႏွိပ္ ေဖာ္ျပခသည္။ အာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ အဦးဆံုး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သုေတသန ျပဳထားေသာ စာတမ္း ျဖစ္သည္။ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ အျပည့္အစံုဆံုး သုေတသန လက္ရာ ျပပါဆိုလွ်င္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္တြင္ ထုတ္ဝီခေရ ဦးစံသာေအာင္၏ 'အာနႏၵစျႏၵ၊ ရွစ္ရာစု ရခိုင္ေဝသာလီမင္း' စာအုပ္ကို ျပရပါသည္။
ဦးစံသာေအာင္၏ စာအုပ္တြင္ အခန္း ၁၄ ခန္း ခြဲထားသည္။ အခန္း (၁) တြင္ ေက်ာက္စာတိုင္ တည္နီရာႏွင့္ ႐ြီးထုိးထားေသာ စာမ်ား၊ အခန္း (၂) တြင္ ေဝသာလီ၊ အခန္း (၃) တြင္ အာနႏၵစျႏၵ ေက်ာက္စာကိုဖတ္ျခင္းမ်ား၊ အခန္း (၄) တြင္ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာ ဓာတ္ပံုမ်ား၊ အခန္း (၅) တြင္ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာသံုး ဗ်ည္းအစ သရအလယ္ သရ ႏွစ္လံုးဆင့္မ်ားႏွင့္ အသတ္မ်ား၊ အခန္း (၆) တြင္ တေၾကာင္းခ်င္း ယခုေခတ္ ျမန္မာ အကၡရာျဖင့္ ဖလွယ္ျခင္း၊ အခန္း (၇) တြင္ ေက်ာက္စာစာကိုယ္ ေဝါဟာရ အဖြင့္ႏွင့္ ျမန္မာျပန္၊ အခန္း (၈) တြင္ ေခတ္ဦးကာလ ရခိုင္မင္းဆက္၊ အခန္း (၉) တြင္ ဒုတိယေခတ္ မင္းဆက္၊ အခန္း (၁ဝ) တြင္ တတိယေခတ္ မင္းဆက္၊ အခန္း (၁၁) တြင္ အာနႏၵစျႏၵမင္း၊ အခန္း (၁၂) တြင္ မွတ္သားဖြယ္ရာမ်ား၊ အခန္း (၁၃) တြင္ ေဝသာလီမွ ေစတီသည္ ေက်ာက္စာငယ္၊ အခန္း (၁၄) တြင္ ေဝါဟာရ အၫႊန္း ဟူ၍ စနစ္တက် တင္ျပထားသည္။ လိုအပ္ေသာ ဓာတ္ပံု၊ ေျမပံု၊ ႐ုပ္ပံုမ်ား အျပည့္အစံု ပါဝင္သည္။ ေက်ာက္စာကို တလံုးခ်င္း အဓိပၸာယ္ ဖလွယ္၍ ေက်ာက္စာ ဖတ္ပံု နည္းစနစ္ကို ယွင္းလင္းထားသည္။ ထို႔ျပင္ ေခတ္ဦး ရခိုင္မင္းဆက္ အမည္မ်ားကို ေက်ာက္စာပါ သကၠရာဇ္မ်ားႏွင့္ ညႇိႏိႈင္းထားရာ ရခိုင္သမိုင္း၊ ဒဂၤါးႏွင့္ ဗုဒၶ အႏုပညာ ေလ့လာလိုသူမ်ား အတြက္ပါ အထူး အသံုးဝင္လွပါသည္။
ေခတ္ဦးရခိုင္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဦးစံသာေအာင္၏ ပထမဦးဆံုး သုေတသန လက္ရာမွာ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ဝီခေသာ 'ေအဒီေျခာက္ရာစုႏွင့္ ယင္းမတိုင္မီ ရခိုင္ျပည္ သံုးအကၡရာ' စာအုပ္ ျဖစ္သည္။ ဤစာအုပ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ စာေရးသူက နိဒါန္းတြင္ -
"ဤစာအုပ္တြင္ ေရွးအိႏိၵယႏိုင္ငံသံုး ျဗာဟၼီ အကၡရာအေၾကာင္းကို လည္းေကာင္း၊ ျဗာဟၼီ အကၡရာမ်ား အေၾကာင္းကို လည္းေကာင္း ေဖာ္ျပထားပါသည္။ ယင္းတို႔ မည္သို႔ ဆင့္ကဲေျပာင္းလဲလာပံုကိုလည္း ယွင္းလင္းထားပါသည္။ ယင္းေနာက္ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ တြိ႔ရေသာေက်ာက္စာမ်ား၊ ေခါင္းေလာင္းစာမ်ား၊ ဒဂၤါးစာမ်ား၊ ေၾကးနီျပားစာ စသည္႐ို႕ကို သမိုင္း အက်ဥ္းခ်ဳပ္ႏွင့္တကြ မူရင္းစာကိုပါ ယေန႔သံုး ျမန္မာ အကၡရာျဖင့္ျပန္ဆို ကူးေရး၍လည္းေဖာ္ျပထားပါသည္။ ယင္း႐ို႔ကို စုစည္းၿပီး ၆ ရာစု မတိုင္မီ ရခိုင္ျပည္သံုး ဗ်ည္းႏွင့္ သရ႐ို႕ကို ထုတ္ယူ၍ ေဖာ္ျပထားပါသည္" ဟု ယွင္းလင္းထားပါသည္။
ထိုသို႔ ယွင္းလင္းရာတြင္ ျဗာဟၼီ အကၡရာမ်ား ေခတ္အဆက္ ဆက္ေျပာင္းလဲလာပံု ဇယား၊ ဓာတ္ပံု၊ အဓိပၸာယ္ ယွင္းလင္းခ်က္၊ မွတ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ စနစ္တက် ေဖာ္ျပသည္။ တဖန္ ယင္း႐ို႕ကို ျခံဳငံု သံုးသပ္၍ ရခိုင္ျပည္နယ္သံုး အကၡရာမ်ားသည္ ပ်ဴအကၡရာႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ ကဒံဗ၊ ပလႅ အကၡရာမ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း ကြဲျပား ျခားနားသည္။ ဆင့္ပြား မဟုတ္ဟု တင္ျပထားပါသည္။
မည္သို႔ ဆိုေစ ေရွးေဟာင္းရခိုင္ အကၡရာရင္းျမစ္ ေျပာင္းလဲလာပံုႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ စနစ္တက် ေလ့လာ တင္ျပထားေသာ သုေတသန လက္ရာ တရပ္ ျဖစ္သည္။
ဦးစံသာေအာင္၏ တတိယေျမာက္ သုေတသန လက္ရာမွာ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္တြင္ ထြက္ေပၚခဲ့ေသာ 'ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား' ျဖစ္သည္။ ယင္းစာအုပ္ကို ဦးစံသာေအာင္ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ ၁၉၈၂ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ Lancashire and Chesice Numismatic Spciety မွ 'Arakanse Coins' အမည္ျဖင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ဝီခသည္။ ဘာသာျပန္သူမွာ မစၥတာ ေရာ္ဘင္ဆင္ (Mr. Robinson) ႏွင့္ ေအးဆက္ (Aye Set) ႐ို႔ျဖစ္သည္။
ဦးစံသာေအာင္ မတိုင္မီကပင္ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ႏိုင္ငံျခားသား သုေတသီ ပညာသွ်င္မ်ားသည္ စာအုပ္ စာတမ္းမ်ား႐ြီးသားခပါသည္။ ေသာမတ္စ္လတၲား (Thomas Latter) ၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား' The Coins of Arakan စာတမ္းကို ၁၈၄၆ ခုႏွစ္ထုတ္ ေတာ္ဝင္ အာရွေရးရာ စာေစာင္ The Joumal of the Royal Asiatic Society of Brngal, Vol. 15 (1846) တြင္ လည္းေကာင္း၊ ယင္းစာေစာင္မွာပင္ ဆာအာသာဖယ္ယာ (Sir Arhtur P. Phayre) ၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား' The Coins of Arakan : the historical coins ကို လည္းေကာင္း၊ ၁၈၇၂ ခုႏွစ္ထုတ္ ယင္းစာေစာင္ အတြဲ ၄၁ တြင္ ဂ်ီအီးဖ႐ိုင္ယာ (G. E. Fryer) ၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးမွတ္စု' Note on Arakanese Coins စာတမ္း၊ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္ထုတ္ ယင္းစာေစာင္ အတြဲ ၆၁၊ အပိုင္း ၁ တြင္ ဒဗလ်ဴသီအိုဘဲ (W. Theobald) ၏ 'ရခိုင္ ေဝသာလီေခတ္ အမွတ္တံဆိပ္ပါ ဒဂၤါးမ်ား' On a symbolical Coins of the Wethali Dynasty of Arakan စာတမ္း၊ ၁၉၂၈ ခုႏွစ္ထုတ္ အင္ဒိယန္း အင္တီကြာရီ The Indian Antiquary, Vol. 57 (1928) တြင္ ဆာ ရစ္ခ်က္တင္ပယ္ (Sir Richard Temple) 'ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တြိ႕ရေသာ ဒဂၤါးမ်ားဆိုင္ရာမွတ္စု' Notes on Currency and Coinage among the Burmese စာတမ္း၊ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာ ၁၁ ရက္နိန္႔ထုတ္ ေနးခ်ိန္း၊ တနဂၤေႏြ အခ်ပ္ပို (The Nation Sunday Supplement) တြင္ ရပ္စတင္ (C. A. Rouston) ၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးအခ်ိဳ႕' (Some Coins of Arakan ေဆာင္းပါးမ်ားႏွင့္ ၁၈၈၂ ခုႏွစ္တြင္ ဆာ အာသာဖယ္ယာ၏ 'ျမန္မာပဲခူးႏွင့္ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား' Coins of Arakan of Pegu and Burma လံုးခ်င္း စာအုပ္မ်ား ထြက္ေပၚလာခပါသည္။
ၾသစေၾတးလ်အမ်ိဳးသား တကၠသိုလ္မွ ပင္မလာဂတ္မန္း (Pamela Gutman) သည္လည္း ပါရဂူဘြဲ႕ အတြက္ 'ေခတ္ဦးရခိုင္' Ancient Arakan စာတမ္းကို ၁၉၇၆ ခုႏွစ္တြင္ တင္သြင္းခသည္။ ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ရခိုင္ပ႑ိတ္ ဦးဦးသာထြန္း၏ (ေဝသာလီေခတ္ဒဂၤါးမ်ား) ေဆာင္းပါးကို ျပည္ေထာင္စု ယဥ္ေက်းမႈ စာေစာင္၊ အတြဲ ၄၊ အမွတ္ ၂ (ဧၿပီ ၁၉၆၃) ႏွင့္ ဦးေအာင္သာဦး၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးသမိုင္း'ကို ရခိုင္တန္ေဆာင္ မဂၢဇင္း (၁၉၇၂) တြင္တြိ႕ႏိုင္ပါသည္။
ဦးစံသာေအာင္၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား' စာအုပ္တြင္ အခန္း ၁ဝ ခန္းခြဲ၍ ျပဳစုထားသည္။ အခန္း (၁) တြင္ ဒဂၤါးမ်ားေပၚေပါက္လာေရး၊ အခန္း (၂) တြင္ ေရွးေဟာင္းရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၊ အခန္း (၃) တြင္ ရခိုင္ေဝသာလီ ဒဂၤါးမ်ားကို ရခိုင္ရာဇဝင္မ်ားႏွင့္ညႇိျခင္း၊ အခန္း (၄) တြင္ အာနႏၵစ႑ႏၵမင္း ေက်ာက္စာပါေရွးမင္းမ်ား၊ အခန္း (၅) တြင္ မဂၤလာအမွတ္လကၡဏာပံုမ်ား၊ အခန္း (၆) တြင္ မဂၤလာ အမွတ္လကၡဏာပံုမ်ားမပါေသာရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၊ အခန္း (၇) တြင္ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္မ်ား၏ အတၴဳပၸတၲိအက်ဥ္း၊ အခန္း (၈) တြင္ ေျမာက္ဦးမင္းဆက္မ်ား၊ အခန္း (၉) တြင္ ဒဂၤါးစာမ်ား ဖတ္ရန္ ဗ်ည္းႏွင့္သရမ်ား၊ အခန္း (၁ဝ) တြင္ ျပဳလုပ္ေသာ ပစၥည္း၊ အ႐ြယ္အစားႏွင့္ အေလးခ်ိန္႐ို႔ပါဝင္သည္။ ေနာက္ဆက္တြဲ အျဖစ္ ရခိုင္ဒဂၤါး ၁၄၈ ျပား၏ ဓာတ္ပံုမ်ား ပါသည္။
“ ေရွးေဟာင္း ဒဂၤါးတျပားသည္ ေခတ္တေခတ္၏ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စာပီအႏုပညာႏွင့္ ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္မႈ ဆိုင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈႀကီး တရပ္လံုးကို လႊမ္းျခံဳထားရကား အမ်ိဳးသားသမိုင္းကို သိလုိသူတိုင္း ဒဂၤါးသမိုင္းကို ေလ့လာၾကရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ထိုသို႔ေသာ သမိုင္းအတြက္ ဦးစံသာေအာင္၏ 'ရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား' သည္ ပုဗၺမဂၤလာပင္ ျဖစ္ေတာ့သည္။ သကၠတဘာသာ ကြၽမ္းဝင္လိုသူမ်ား၊ ေရွးေဟာင္း အကၡရာ လက္ေရးပညာကို ေလ့လာလိုသူမ်ား၊ သမိုင္းပညာသွ်င္မ်ား၊ ေဘာကေဗဒ ပညာရွင္မ်ား စသည္႐ို႕ ေလ့လာထိုက္သည့္ က်မ္းတဆူ ျဖစ္သည္" ဟု လိႈက္လႈိက္လွဲလွဲ ႀကိဳဆို ေဝဖန္ထားပါသည္။ဦးစံသာေအာင္၏ ေနာက္ဆံုးလက္ရာမွာ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ဝီခေရ ေခတ္ေဟာင္း ရခိုင္ ဗုဒၶ အႏုပညာလက္ရာမ်ား 'The Buddhist Art of Ancient Arakan' စာအုပ္ ျဖစ္သည္။ ဤစာအုပ္တြင္ ေအဒီ ၈ ရာစု အာနျႏၵမင္း မတိုင္မီ ရခိုင္ရာဇဝင္လာ မင္းဆက္မ်ားကို ေခတ္သံုးေခတ္ ပိုင္းျခား၍ မင္းဆက္ဇယားမ်ားႏွင့္ တင္ျပသည္။ ထို႔ေနာက္ ဓညဝတီႏွင့္ ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္း႐ို႕ကို ေျမပံုအၫႊန္းႏွင့္ အေသးစိတ္ ေလ့လာ တင္ျပထားသည္။ ထိုမွတဆင့္ ရခိုင္ေဒသမွ တူးေဖာ္ တြိ႕ရေသာ ဗုဒၶယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ား၏ မုျဒာဟန္ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေဆြးေႏြးတင္ျပသည္။ ထို႔ျပင္ ထူးျခားေသာ မကိုဋ္ေဆာင္း ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ားႏွင့္ ျပည့္ၿဖိဳးဟန္ (ဗိုက္ပူ) ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ားကို ေလ့လာယွင္းလင္းထားသည္။ ဗုဒၶ ႐ုပ္ပြားေတာ္မ်ားအျပင္ ရခိုင္ေရွးေဟာင္းဒဂၤါးမ်ား၊ အုတ္ခြက္မ်ား၊ ေၾကးနီျပား၊ ေၾကးေခါင္းေလာင္းႏွင့္ ေၾကးဆီမီးတိုင္ ႐ုပ္တု အမ်ိဳးမ်ိဳး ဓာတ္ပံု၊ ေျမပံု၊ ေက်ာက္စာ မိတၲဴမ်ား ပါဝင္ရာ ေခတ္ဦးရခိုင္ ဗုဒၶအႏုပညာႏွင့္ ပတ္သက္၍ အားရဖြယ္ က်မ္းတေစာင္ဟု ပညာသွ်င္မ်ားက သံုးသပ္ခသည္။
ဦးစံသာေအာင္ကို အဖ အၿငိမ္းစား စက္ရွင္ တရားသူႀကီး ဦးသာဇံဦး (K.S.M., A.T.M.) ႏွင့္ အမိေဒၚမဘု႐ို႕မွ ၁၉၂၅ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၂၇ ရက္နိန္႔တြင္ ဖြားျမင္သည္။ မိခင္မွ ကိုလိုနီေခတ္ဦး အလြန္ ထင္ရွားေသာ ရခိုင္သူေဌးႀကီး ဦးရဲေက်ာ္သူ၏ အႏြယ္ ျဖစ္သည္။
ငယ္စဥ္က ရန္ကုန္တီတီစီေက်ာင္း၊ သာယာဝတီ၊ ျမင္းျခံ၊ စစ္ေတြ အစိုးရ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ ပညာသင္၍ ၁၉၄ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ တန္းျမင့္ေက်ာင္းထြက္ စာေမးပြဲကို စစ္ေတြ အစိုးရ အထက္တန္းေက်ာင္းမွ ေအာင္ျမင္သည္။ ႐ူပေဗဒႏွင့္ ဓာတုေဗဒ ဘာသာရပ္မ်ားတြင္ ဂုဏ္ထူးရသည္။ ၁၉၄ဝ-၄၁ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္၊ ၁၉၄၅-၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ကာလကတၲား တကၠသိုလ္႐ို႕တြင္ ပညာသင္ၾကား၍ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္မွ ဘီအက္စ္စီ ႐ူပေဗဒ ဂုဏ္ထူးတန္းကို ပထမ အဆင့္မွ ေအာင္ျမင္သည္။ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဟားဗတ္ တကၠသိုလ္မွ မဟာသိပၸံဘြဲ႕ (A.M.) ကို ႐ူပေဗဒျဖင့္ ရခသည္။
၁၉၅ဝ-၅၁ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ ႐ူပေဗဒဌာန သ႐ုပ္ျပဆရာ၊ ၁၉၅၁-၅၄ တြင္ လက္ေထာက္ကထိက၊ ၁၉၅၄-၆၄ တြင္ ကထိက၊ ၁၉၆၄-၇ဝ ပါေမာကၡ၊ ၁၉၇ဝ-၇၂ တြင္ တကၠသိုလ္မ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ေရး႐ံုး ၫႊန္ၾကားေရးမွဴး၊ ၁၉၇၂-၈၁ ခုႏွစ္တြင္ ၫႊန္ၾကားေရးမွဴးခ်ဳပ္တာဝန္မ်ား ထမ္းေဆာင္ခသည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ ရခိုင္ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ား အသင္း ဥကၠ႒၊ ရခိုင္တန္ေဆာင္ အဂၤလိပ္စာအတိုင္ပင္ ခံစာတည္း၊ ၁၉၆၆-၇ဝ တြင္ တကၠသိုလ္မ်ားတိုင္းရင္းသား စာပီႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈ ေကာ္မတီ ဒုတိယဥကၠ႒၊ ၁၉၇ဝ-၈၁ ခုႏွစ္တြင္ နာယက၊ တကၠသိုလ္မ်ား အားကစား အဖြဲ႔ဥကၠ႒၊ ျမန္မာႏိုင္ငံ သုေတသန အသင္း အမႈေဆာင္၊ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ား ဆိုင္ရာ မူဝါဒအဖြဲ႕ အတြင္းေရးမွဴး၊ တကၠသိုလ္ပညာပေဒသာ စာေစာင္ႏွင့္ တကၠသိုလ္ သုေတသနစာေစာင္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ စာတည္းအဖြဲ႕ ဥကၠ႒၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ႐ူပေဗဒဌာန ဂုဏ္ထူးေဆာင္ ပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္ခပါသည္။ ပထမအႀကိမ္ႏွင့္ ဒုတိယအႀကိမ္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္အျဖစ္ ရခိုင္ျပည္နယ္ စစ္ေတြမဲဆႏၵနယ္မွ ေ႐ြးခ်ယ္ခံရသည္။
၁၉၅၄-၇ဝ ခုႏွစ္ အတြင္း အိႏၵိယ၊ တ႐ုတ္၊ ၾသစႀတီးယား႐ို႔တြင္ က်င္းပေသာ အဏုျမဴစြမ္းအင္ဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ား တက္ေရာက္၍ ၁၉၆၄ ခုႏွစ္၊ တ႐ုတ္ျပည္ ပီကင္းတြင္ က်င္းပေသာ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ သိပၸံပညာရွင္မ်ား ႏွီးေႏွာ ဖလွယ္ပြဲတြင္ Aims and Paractice of Physics Teaching in Burma (Myanmar) စာတမ္းကို တင္သြင္းခသည္။ ပညာေရးေလ့လာေရး ခရီးစဥ္ျဖင့္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံ (၁၉၇၃)၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု (၁၉၇၅)၊ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ (၁၉၇၇) ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ လားေရာက္ခသည္။
ပံုႏွိပ္ ထုတ္ဝီခေသာ သိပၸံပညာ ဆိုင္ရာ စာအုပ္မ်ားမွာ ေဒါက္တာ ေမာင္ေမာင္ခႏွင့္ တြဲ၍ 'အေျချပဳ ႐ူပေဗဒ' (၄ တြဲ) (၁၉၇၁)၊ '႐ူပေဗဒအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ' (၁၉၇၁)၊ 'ကြန္ပ်ဴတာ' (၁၉၇၃)၊ 'အက္တမ္ႏွင့္ ႏ်ဴကလီးယား စြမ္းအင္' (၁၉၇၄) ႐ို႕႐ြီးသား၍၊ '႐ူပေဗဒအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ' စာအုပ္ျဖင့္ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္၊ အမ်ိဳးသားစာပီဆုကို သိပၸံႏွင့္ အသံုးခ် ဘာသာရပ္ အတြက္ရခသည္။ စာေပဗိမာန္မွ ဦးေဆာင္ က်င္းပေသာ သိပၸံစာပီႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲတြင္ 'လူထုအတြက္ သိပၸံစာပီ' စာတမ္းတင္သြင္း၍ပံုႏွိပ္ ထုတ္ဝီခသည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ ထုတ္ဝီေသာ Working People's Daily, The Guardian ႐ို႕တြင္ ႐ူပေဗဒ သိပၸံပညာ ေဆာင္းပါးမ်ားႏွင့္ ရခိုင္သမိုင္းအႏုပညာ ေဆာင္းပါးမ်ားကို အဂၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ အမ်ားအျပား႐ြီးသားခသည္။ အခ်ိဳ႕မွာ စာအုပ္အျဖစ္ ထုတ္ဝီရန္က်န္ရွိနိန္သီးသည္။ သာဓက ျပရေသာ္ ဂါဒီးယန္း သတင္းစာတြင္႐ြီးသားခေသာ ရခိုင္ မဟာမုနိ ဘုရားသမိုင္း (Legend of Mahamuin) ျဖစ္သည္။
ဦးစံသာေအာင္သည္ ဌာနဆိုင္ရာလုပ္ငန္းမ်ား၊ ေရွးေဟာင္း ရခိုင္သမိုင္း ယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ သုေတသနလုပ္ငန္းမ်ား ေဆာင္႐ြက္နီစဥ္ ၁၉၈၁ ခုႏွစ္၊ ေမ ၂၅ ရက္နိန္႔တြင္ ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္ခပါသည္။
Subscribe to:
Posts (Atom)